Lo ngại chập cháy xe điện - bài 1: Phát triển nhanh và những vấn đề an toàn cháy nổ đặt ra

Thị trường xe điện tăng tốc

Ngày 15/10/2021, VinFast chính thức tung ra thị trường mẫu ô tô điện đầu tiên là VF e34. Thời điểm này, thị trường ô tô điện Việt Nam mới chỉ được xem là khởi đầu. Tròn 2 năm sau, hãng xe Việt đã giới thiệu ra thị trường 5 sản phẩm ô tô điện trải dài ở các phân khúc từ cỡ A đến cỡ E với những mẫu xe được người tiêu dùng ưa chuộng như VF e34, VF 5 Plus, VF 8, VF 9 và mới nhất là VF 6. Theo thông tin được chia sẻ từ hãng xe thuộc Tập đoàn Vingroup, chỉ tính riêng trong quý III/2023, VinFast đã bàn giao 10.027 chiếc ô tô điện đến tay người tiêu dùng, tăng 5% so với quý trước, qua đó nâng tổng số xe tiêu thụ lũy kế 9 tháng năm 2023 lên 21.342 chiếc.

Cùng với VinFast, nhiều hãng xe khác cũng liên tiếp tung ra thị trường các mẫu ô tô điện "chiến lược" của mình. Trong đó, có thể kể đến mẫu xe điện Hyundai Ioniq 5 của TC Motor, mẫu xe điện giá rẻ Wuling HongGuang MiniEV do TMT Motor đưa về từ Trung Quốc. Ở mảng xe điện hạng sang, nửa đầu năm 2023, Thaco Auto cũng đã giới thiệu ra thị trường bộ đôi BMW iX3 và BMW i7. Audi cũng là thương hiệu ô tô hạng sang sớm gia nhập lĩnh vực xe điện tại Việt Nam với RS e-tron G. Trong khi đó, Mercedes-Benz là hãng ô tô hạng sang tích cực nhất với mảng xe thuần điện khi đóng góp tới 4 sản phẩm gồm EQS Sedan cùng bộ 3 SUV điện EQB, EQE và EQS.

Khác với xe trang bị động cơ đốt trong, xe điện chạy pin đang có cơ hội lớn để bùng nổ. Kể từ ngày 1/3/2022, thuế suất tiêu thụ đặc biệt đối với ô tô điện chạy pin chở người dưới 10 chỗ ngồi đã giảm từ 15% xuống còn 3%. Chính sách ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ô tô điện sẽ áp dụng đến hết ngày 28/02/2027. Bên cạnh đó, ô tô điện chạy pin còn được miễn lệ phí trước bạ trong vòng 3 năm kể từ tháng 3/2022. Trong 2 năm tiếp theo, lệ phí trước bạ ô tô điện đăng ký lần đầu sẽ bằng 50% mức thu đối với ô tô chạy xăng, dầu có cùng số chỗ ngồi.

Đáng chú ý là không chỉ có sự hỗ trợ từ chính sách, xe điện cũng đang nhận được sự ủng hộ từ người tiêu dùng. Theo kết quả khảo sát được thực hiện bởi một sàn giao dịch ô tô, với 1.174 người được hỏi trong độ tuổi tiềm năng mua ô tô (trên 24 tuổi) thì có đến 46% khẳng định chắc chắn sẽ chọn mua xe điện, 71% cho biết sẽ cân nhắc chuyển từ xe xăng sang xe điện.

Có thể thấy thị trường ô tô điện Việt Nam đang ngày càng phát triển và dư địa còn rất lớn. Tuy nhiên, cùng với tốc độ phát triển, các vấn đề đặt ra trong công tác quản lý an toàn cháy nổ, nhất là khi những vụ cháy nổ liên quan đến xe điện xuất hiện ngày một nhiều càng cần sớm được quan tâm.

Những vấn đề an toàn cháy nổ cấp thiết đặt ra

Các chuyên gia kỹ thuật trong ngành ô tô - xe máy cho rằng, bản thân những chiếc xe điện ít có nguy cơ dẫn đến cháy nổ. Trong khi đó, đa số các trường hợp cháy nổ liên quan đến xe điện đều xuất phát từ quá trình sử dụng của người tiêu dùng, đặc biệt là hoạt động bảo dưỡng, sửa chữa không đúng quy trình hoặc quá trình sạc điện sai quy cách.

Theo ông Nguyễn Hoàng Hà, chuyên gia từng nhiều năm công tác tại Tập đoàn Yamaha, trên thực tế xe nào cũng có thể là nguyên nhân gây hỏa hoạn nếu dùng không đúng cách. Với xe xăng có thể do rò rỉ xăng, khu đỗ quá chật hẹp, nắng nóng, ý thức kém có thể dẫn đến bốc hỏa. Đối với xe điện có thể là do hệ thống điều khiển sạc chất lượng thấp, thời gian sạc quá lâu và phần lớn xe máy điện ở Việt Nam dùng loại ắc-quy chì với hệ thống kiểm soát sạc kém, nếu sạc quá lâu làm cho ắc-quy bị phồng, nổ và phát hỏa hoặc khiến hệ thống điện bị quá tải do không được quy hoạch phục vụ cho việc sạc điện.

"Nguyên nhân căn bản không chỉ là một chiếc xe nào đó mà chính là việc tuân thủ quy định xây dựng hệ thống phòng cháy chữa cháy, mức độ quản lý và kiểm tra của các cơ quan chức năng. Chúng ta nên tập trung để phát hiện sai phạm trong quản lý đối với an toàn phòng cháy chữa cháy, an toàn dân cư, an toàn xây dựng, cảnh báo nguy cơ có thể tiếp tục dẫn đến các vụ cháy thảm khốc cũng như hiến kế để cải thiện tình hình thực tại hơn là tranh cãi xe xăng hay xe điện", ông Hà chia sẻ.

Ông Phạm Hoàng Hải, Thạc sỹ Điện - Tự động hóa, Giám đốc kỹ thuật Công ty TNHH Thiết bị và Giải pháp sạc điện EV One cũng cho rằng nguy cơ dẫn đến cháy nổ, mất an toàn xe điện chủ yếu đến từ các thiết bị sạc không đủ tiêu chuẩn, hạ tầng sạc kém và người tiêu dùng sạc xe sai quy trình. Điểm bất cập là hệ thống sạc ô tô điện hiện nay còn quá yếu và thiếu, bên cạnh đó là các bộ tiêu chuẩn kỹ thuật đối với ô tô điện cũng chưa đầy đủ.

Theo Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng (Bộ Khoa học và Công nghệ), hiện nay nước ta đang có hơn 13.500 tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia (TCVN), trong đó, tại thời điểm năm 2021 có 39 TCVN áp dụng cho xe điện. Đáng chú ý là 39 TCVN này mới chỉ đảm bảo một phần yêu cầu cho xe điện và các bộ phận chính như động cơ, ắc-quy, pin của xe điện nói chung mà chưa đảm bảo được các yêu cầu phát sinh hay những thay đổi lớn trong thời gian gần đây như các tiêu chuẩn mới liên quan đến cuộc cách mạng về pin, thời gian sạc hay về các hệ thống điều khiển trong xe điện. Đối với hệ thống quy chuẩn quốc gia (QCVN) hiện cũng chỉ có 5 QCVN dành riêng cho xe điện và chưa có quy chuẩn riêng cho ô tô điện. Về hạ tầng trạm sạc đã có một số quy chuẩn, tiêu chuẩn về trụ sạc, an toàn về điện, phòng cháy chữa cháy nhưng còn thiếu các quy chuẩn về lắp đặt, vận hành và đo lường điện năng tại trạm sạc.

Vì vậy, theo ông Phạm Hoàng Hải, Chính phủ cần sớm ban hành những bộ tiêu chuẩn và quy định cụ thể cho việc sạc xe điện, đồng thời các cơ quan quản lý cần nghiên cứu quy hoạch phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng sạc để thị trường xe điện phát triển đúng hướng và đảm bảo an toàn.