Bác sĩ Mỹ chia sẻ kinh nghiệm chống say tàu xe

Joanne Feldman - phó giáo sư Lâm sàng tại Khoa cấp cứu Đại học California Los Angeles

Say tàu xe chắc chắn không phải một trải nghiệm thú vị gì. Đối với nhiều người nhạy cảm, chỉ khoảng 30 phút ngồi trên xe khách, tàu hoặc tàu biển đã khiến họ cảm thấy chóng mặt, ngáp ngủ và buồn nôn.

Nhưng đã bao giờ bạn tự hỏi: Tại sao chúng ta lại bị say tàu xe hay chưa? Trong chuyến hành trình tới Bắc Cực trên một tàu phá băng lớp Arkika mang tên "50 Years of Victory", phóng viên tạp chí Condé Nast Traveller đã có dịp hỏi chuyện với bác sĩ theo đoàn Joanne Feldman.

Bà hiện là phó giáo sư Lâm sàng tại Khoa cấp cứu Đại học California Los Angeles, người đảm nhận vai trò bác sĩ cứu hộ trong nhiều chuyến thám hiểm tới Bắc và Nam Cực của Quark Expeditions, một công ty chuyên tổ chức các cuộc thám hiểm dài ngày trên biển, cũng như cho Chương trình Thám hiểm Nam Cực của Mỹ tại Trạm Palmer.

Những chuyến thám hiểm nhiều ngày trên biển đòi hỏi bác sĩ phải có những phương án chống say hiệu quả. Và lựa chọn của Feldman là một loại thuốc được cả bà và Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ NASA tin dùng cho các phi hành gia. Đó là loại thuốc thần kỳ gì vậy?

PV: Giả sử có một người lần đầu tiên đi tàu biển – trên một chuyến hành trình hay một chuyến thám hiểm – và rất lo lắng về việc mình sẽ bị say. Họ có nên uống thuốc chống say Dramamine hay không? Liệu đó có phải phương án cứu trợ đầu tiên mà họ có thể nghĩ đến?

Đối với hầu hết mọi người, Dramamine sẽ có tác dụng nếu biển không có sóng quá lớn. Nhưng cần để ý rằng thuốc Dramamine có hai công thức khác nhau. Một chứa meclizine và một chứa dimenhydrinate, đó là Benadryl cộng với một chất kích thích. Một loại uống vào thì buồn ngủ và một loại không.

Vậy là cùng một tên thuốc Dramamine, nhưng lại có 2 công thức khác nhau và có thể được sử dụng trong hai trường hợp khác nhau.

Lý do mọi người bị say sóng là vì có quá nhiều luồng thông tin khác nhau đi vào não cùng lúc, và bộ não của chúng ta không biết phải xử lý chúng như thế nào cho đúng. Ví dụ khi tôi đi trên một con thuyền, có tới 3 cách để cảm nhận những bước đi ấy:

Một là trực quan: từ việc nhìn ra cửa sổ tôi có thể thấy rằng tôi đang di chuyển. Hai là tai trong của tôi có các kênh bán nguyệt cho phép chúng ta biết rằng mình đang di chuyển, và chúng gửi tín hiệu đến não.

Cuối cùng, cách thứ ba là sự cảm nhận của cơ thể: mông tôi chạm vào một bề mặt nào đó hoặc chân của tôi ngay lúc này đang đứng trên mặt sàn. Bạn biết bạn đang di chuyển vì đột nhiên bạn có nhiều áp lực hơn ở một bên chân ... và sau đó đến lượt bên chân kia chịu nhiều áp lực hơn, cứ như vậy.

Các kênh bán nguyệt trong tai trong giúp bạn cảm nhận chuyển động, nhưng cũng góp phần vào việc khiến bạn bị say tàu xe

Vấn đề khiến chúng ta say sóng là do não của chúng ta bị rối loạn. Ví dụ nếu tôi ở bên trong khoang thuyền và tôi không thể thấy rằng tôi đang di chuyển, nhưng tai trong của tôi [bằng sự dao động của dịch lỏng bên trong các kênh bán nguyệt] lại nói với tôi rằng tôi đang di chuyển. Tương tự, đôi mắt nói rằng tôi không di chuyển nhưng cảm nhận cơ thể tôi lại khẳng định điều ngược lại.

Vì vậy, có một cuộc xung đột giữa mắt và tai trong diễn ra và đó là lí do cơ thể chúng ta bị lẫn lộn dẫn đến cảm giác say sóng. Chúng ta buồn nôn, hoặc đôi khi chúng ta cảm thấy quay cuồng chóng mặt.

Thuốc chống say hoạt động bằng cách ghi đè và loại bỏ thông tin và những kích thích đến từ tai trong của chúng ta, từ đó làm giảm chóng mặt. Bởi vậy, khi ai đó bị chóng mặt, chúng tôi cũng sẽ cung cấp cho họ một loại thuốc kháng histamine như meclizine.

Bạn biết đấy, có hai thụ thể trong tai trong kích thích chất dẫn truyền thần kinh sau đó gửi tín hiệu đến não. Chúng là các thụ thể histamine, vì vậy thuốc kháng histamine sẽ có tác dụng.

Ngoài ra các thụ thể muscarinic, và thuốc scopolamine cũng có thể ngăn chặn điều đó xảy ra, vì vậy chúng tôi có nhiều lựa chọn, hoặc sử dụng thuốc kháng histamine hoặc thuốc kháng muscarinic. Đó là lý do tại sao thuốc scopolamine được tin dùng, hoặc thuốc kháng histamine, trong đó chất tốt nhất là promethazine, loại yêu thích của tôi; cũng như meclizine và một danh sách dài những thuốc khác ... có đuôi "ine".

Cùng một tên thuốc Dramamine, nhưng lại có 2 công thức khác nhau, một chứa promethazine chống say mạnh hơn nhưng gây buồn ngủ, một chứa meclizine nhẹ hơn nhưng không gây buồn ngủ

PV: Vậy promethazine là loại thuốc mà bà hay tin dùng, nhưng thuốc này chỉ được kê đơn ở Hoa Kỳ thôi phải không?

Ở Hoa Kỳ, vâng. Hiện tại ở Hoa Kỳ, bạn phải nói với bác sĩ của mình, "Hey, ông có thể viết cho tôi một đơn thuốc không?", vì thuốc chỉ bán theo đơn và nhiều bác sĩ không biết nó có thể áp dụng cho chứng say sóng.

Promethazine đã từng và vẫn đang được sử dụng để điều trị buồn nôn nhưng vì bây giờ chúng ta đã có Zofran, đó là thuốc chứa ondansetron, nên mọi người đều chuyển sang sử dụng Zofran. Rất nhiều người không còn sử dụng promethazine để chống buồn nôn nữa, và rất nhiều bác sĩ không còn biết đó là loại thuốc chống say sóng tốt nhất.

Nhưng thực tế, promethazine chính là thứ mà [NASA] sử dụng để điều trị say tàu không gian, được cho là tồi tệ hơn nhiều [say xe hay say sóng thông thường].

Nhược điểm của loại thuốc này chỉ là nó có chứa nhiều thành phần an thần hơn các loại thuốc khác, nhưng tôi thà bị mệt mỏi vì thuốc an thần còn hơn là cả mệt mỏi, nôn mửa và lao đao cùng lúc vì say sóng.

Và những gì mà NASA làm cho các phi hành gia là họ trộn promethazine với caffeine. Trong chuyến đi lần này, chúng tôi không mang theo thuốc trộn caffeine, cho nên tôi chỉ nói với mọi người rằng đã uống thuốc thì uống thêm nhiều caffeine vào.

Vậy, nếu anh đang định vượt qua eo biển Drake và cần một "quả bom", thì tôi mang theo đây hàng tấn [promethazine] – tôi có một lọ lớn ở gây chứa cả ngàn viên promethazine. Tôi sử dụng loại thuốc này vì tôi nghĩ đó là lựa chọn tốt nhất có thể.

Nhưng nếu tôi chỉ đi trên một con tàu thông thường, trong một giờ và biển không có sóng lớn và tình hình không quá tệ, tôi sẽ chỉ sử dụng meclizine vì nó chứa ít chất an thần hơn.