Bài toán thu hút người học ở các trường đào tạo nghề ngành GTVT

Trường Cao đẳng GTVT TW I: Mỗi cán bộ, giảng viên là một cán bộ tuyển sinh tốt

Với tinh thần của chỉ đạo của Ban Giám hiệu, mỗi cán bộ, giảng viên là một cán bộ tuyển sinh, cả hệ thống chính trị của Nhà trường vào cuộc. Đến thời điểm này, Trường Cao đẳng GTVT TW I đã tuyển sinh được 1.145 học sinh dài hạn, đạt 90% chỉ tiêu tuyển sinh. Tổng chỉ tiêu Bộ giao là 4.300 thì Nhà trường đã tuyển sinh được hơn 6.000, đạt 140%. Có thể nói năm 2016, mặc dù có nhiều khó khăn, nhiều cơ hội thách thức, kết quả tuyển sinh so với các năm gần đây thì năm nay tuyển sinh đạt chỉ tiêu cao nhất.

Bên cạnh những thuận lợi thì Nhà trường gặp không ít khó khăn, mặc dù Luật Giáo dục nghề đã triển khai, tuy nhiên không những đối với Nhà trường mà các trường nằm trong hệ thống đào tạo nghề gặp nhiều bối rối trong việc triển khai. Luật Giáo dục nghề nghiệp đã có hiệu lực từ lâu nhưng được triển khai chậm, giờ mới có văn bản hướng dẫn. Do đó, năm 2016, công tác tuyển sinh ở các cơ sở đào tạo có nhiều lúng túng. Về mặt vĩ mô, cơ chế chính sách cho đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là đào tạo nghề còn nhiều bất cập. Ví dụ, công tác tuyển dụng, từ trước đến nay xã hội vẫn có sự phân biệt giữa học sinh, sinh viên học nghề với sinh viên chuyên nghiệp. Một điều khác biệt nữa là khi tuyển dụng xã hội cứ căn cứ vào bằng cấp, có những học sinh đạt giải quốc giá hoặc khu vực, giải nhất toàn quốc nhưng các trường muốn tuyển dụng để tham vào công tác đào tạo nghề lại rất khó. Muốn tham gia vào quá trình đào tạo nghề, hướng dẫn học sinh học nghề thì phải có trình độ đại học, đây là một trong những cái khó khăn, bất cập. Một điểm khó khăn nữa của các trường nghề là cơ chế tự chủ tài chính, với xu hướng là các trường nghề tăng quyền tự chủ, đặc biệt là tự chủ tài chính, hướng tới là tự chủ hoàn toàn. Ví dụ như các trường của Bộ GTVT, đến năm 2020 sẽ không còn cơ chế nhận chi thường xuyên, từ năm 2021 bắt đầu tự chủ 100%, tự chủ chi thường xuyên, đây là vấn đề hết sức khó khăn.

Có được kết quả đó là sự đồng tâm nhất trí của toàn thể cán bộ Nhà trường là rất cao, với nhiều cách làm sáng tạo như: Nhà trường tập trung tuyên truyền phổ biến để mỗi cán bộ, giảng viên thực sự là một cán bộ tuyên sinh. Trước kia, Nhà trường có đội ngũ cán bộ tuyển sinh riêng, nhưng bây giờ tất cả đều vào cuộc từ hiệu trường đến cán bộ giảng viên đều là cán bộ tuyển sinh. Muốn làm tốt tuyển sinh thì phải nắm chắc công tác đào tạo, nắm được ngành nghề đào tạo. Những năm qua, Nhà trường có nhiều đổi mới về phương thức tuyên truyền đến các cơ quan doanh nghiệp và xã hội. Cán bộ Nhà trường đến doanh nghiệp đặt vấn đề, tìm hiểu xem doanh nghiệp đang khó khăn vấn đề gì, cần nguồn nhân lực gì để có thể phối hợp đào tạo thông qua hình thức đặt hàng. Một giải pháp tích cực nữa là Nhà trường đã phối kết hợp với các trung tâm giáo dục thường xuyên đào tạo cho học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở để tham gia vào học nghề, đây được coi là một trong những giải pháp đem lại hiệu quả cao.

Những giải pháp trọng tâm của Trường Cao đẳng nghề Đường sắt trong năm học 2016 - 2017

Trao đổi với PV về một số giải pháp trọng tâm trong việc thu hút sinh viên, nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực năm học 2016 - 2017, ông Phạm Văn Chánh - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Đường sắt cho biết, nhằm đáp ứng các nhiệm vụ trong Chiến lược đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Đường sắt Việt Nam, Nhà trường luôn xác định mục tiêu trong năm học mới là: “Duy trì sự đoàn kết, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới chương trình và mở rộng các hình thức đào tạo để Trường có đủ năng lực đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu phát triển đường sắt hiện đại, hoàn thiện và giữ vững chất lượng dạy nghề ở cấp độ 3”.

Theo ông Chánh, để hiện thực hóa các nhiệm vụ này, Nhà trường đã chủ động hoàn thành công tác tuyển sinh đào tạo theo kế hoạch, tích cực chủ động tiếp thị, tư vấn, hướng nghiệp đào tạo và giới thiệu việc làm cho học sinh, sinh viên; tiếp tục duy trì, mở rộng liên kết đào tạo và tổ chức tuyển sinh du học vừa học vừa làm các nước Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc...; bám sát các đơn vị trong và ngoài ngành Đường sắt về đào tạo mới, đào tạo lại và đào tạo chuyển đổi nghề.

Nhà trường đặc biệt chú trọng công tác đầu tư cơ sở vật chất, giáo viên để làm tốt vai trò của nhà thầu phụ trong việc tổ chức đào tạo chuyển giao công nghệ dự án đường sắt đô thị tuyến Cát Linh - Hà Đông và Dự án Hiện đại hóa trung tâm điều hành vận tải đường sắt (OCC).

Nhà trường chủ động tổ chức xây dựng mới, chỉnh lý các chương trình đào tạo theo quy định của Luật Giáo dục Nghề nghiệp ở các trình độ cao đẳng, trung cấp, sơ cấp và đảm bảo đầy đủ giáo trình theo quy định; chú trọng công tác đối ngoại và hợp tác chuyển giao công nghệ, phát triển đào tạo, áp dụng chương trình đào tạo của khu vực vào thực tế đào tạo trong Trường; tham gia hoạt động nghiên cứu khoa học công nghệ và ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất kinh doanh của ngành: Dự án đường sắt đô thị, đường sắt trên cao.

Hơn nữa, tiếp tục nâng cao chất lượng đào tạo toàn diện, tăng cường việc nâng cao trình độ, tay nghề và giáo dục đạo đức, truyền thống, văn hóa nghề nghiệp và ý thức chấp hành luật pháp cho học sinh, sinh viên; tổ chức tốt việc đưa học sinh, sinh viên đi tham gia trong các chiến dịch vận tải của Ngành, tổ chức cho học sinh, sinh viên đi thực tập kết hợp với lao động sản xuất ở các doanh nghiệp, đồng thời, chuẩn bị nguồn lực tiếp nhận thiết bị kỹ thuật của JICA về nâng cao năng lực đào tạo đường sắt đô thị khi dự án được triển khai.

Mặt khác, Trường chú trọng tới việc nâng cao chất lượng đào tạo, tăng cường tổ chức cho học sinh, sinh viên đi thực tập, thực tế tại doanh nghiệp, thực hiện hiệu quả các giải pháp đào tạo gắn với doanh nghiệp.

Trường Trung cấp GTVT miền Bắc sáng tạo trong việc thu sinh viên

Đến từng ngõ, gõ từng nhà các em không đủ điều kiện xét tuyển đại học, cao đẳng, không đậu lớp 10 công lập; phối hợp với các trung tâm giáo dục thường xuyên tạo điều kiện vừa học nghề vừa học THPT, ưu đãi học bổng, khen thưởng, giới thiệu việc làm phù hợp cho học sinh sau khi tốt nghiệp... Với những cách làm đó, Trường Trung cấp GTVT miền Bắc luôn đạt chỉ tiêu tuyển sinh.

Trao đổi với Tạp chí GTVT, ông Trần Việt Hưng - Bí thư Đảng ủy, Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp GTVT miền Bắc cho biết, nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp với lao động có tay nghề rất lớn. Tuy nhiên, công tác tuyển sinh của các cơ sở dạy nghề hiện nay nói chung còn gặp nhiều khó khăn dẫn đến lao động có tay nghề chưa đủ đáp ứng nhu cầu thị trường lao động. Lý giải về việc này, ông Trần Việt Hưng cho biết thêm, một trong những nguyên nhân chủ yếu của việc học sinh không “mặn mà” với việc học nghề là do nhận thức chưa cao, phụ huynh còn “sính” bằng cấp mà không xem xét năng lực bản thân con em mình và điều kiện tài chính gia đình. Xã hội hiện nay vẫn còn quan niệm trọng “thầy” hơn “thợ” và đó là một trong những trở ngại lớn nhất khiến việc thu hút học sinh vào các cơ sở dạy nghề gặp khó khăn. Một yếu tố nữa là hiện nay hầu như các gia đình đều ít con nên phụ huynh học sinh đều mong muốn cho con mình thi vào các trường đại học với tâm lý sau này sẽ chọn được việc nhẹ nhàng, do vậy đầu vào cho trường trung cấp nghề hiện nay là rất hạn chế. Mặt khác, cơ chế thị trường, tốc độ đô thị hóa, tỉnh nào cũng có khu công nghiệp nên học sinh chỉ cần học xong cấp 3 là có thể xin vào các khu công nghiệp trên địa bàn của tỉnh mình làm việc với mức lương tương đối ổn định từ 4 đến 5 triệu. Tại các cơ sở này lại có chương trình đào tạo nghề ngay trong nhà máy, khu chế xuất, do vậy cũng là một điều khó khăn cho các trường nghề hiện nay.

Riêng đối với Trường Trung cấp GTVT miền Bắc qua mấy năm trở lại đây, lượng học sinh tìm đến học nghề rất ít. Năm 2016, tuy công tác tuyển sinh có nhiều thuận lợi so với các năm trước nhưng cũng còn nhiều khó khăn. Do đó, để công tác tuyển sinh đến với Trường và đảm bảo chỉ tiêu Bộ giao hàng năm, Ban Giám hiệu Nhà trường thực hiện nhiều giải pháp nhằm khắc phục những khó khăn trong công tác tuyển sinh, Trường phối hợp cùng địa phương đến từng nhà những em không đậu lớp 10 công lập, không đủ điều kiện xét tuyển đại học, cao đẳng để tư vấn trực tiếp giúp các em chuyển hướng sang học nghề; phối hợp trung tâm giáo dục thường xuyên tạo điều kiện cho học sinh vừa học THPT vừa học nghề; thực hiện nhiều ưu đãi như học bổng, khen thưởng... cho học sinh của trường, đồng thời giới thiệu việc làm phù hợp cho học sinh sau khi tốt nghiệp. Từ đó, các em đó sẽ là những tuyên truyền viên hiệu quả giúp cải thiện nhận thức về học nghề của phụ huynh và học sinh so với trước đây. Năm học 2016 - 2017 với chỉ tiêu 200 học sinh trung cấp nghề, đến thời điểm này, Nhà trường đã tuyển sinh được 97% chỉ tiêu, cơ bản đáp ứng được chỉ tiêu Bộ giao.

Cũng theo ông Trần Việt Hưng, trước những khó khăn trong công tác tuyển sinh, Trường cũng tập trung đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý, bổ sung chương trình phù hợp yêu cầu thực tế để nâng cao chất lượng đào tạo đồng thời, Trường nỗ lực thực hiện tốt vai trò đào tạo những học sinh có tay nghề giỏi cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh tiếp cận với doanh nghiệp để thực hành trong quá trình học và giới thiệu việc làm sau khi tốt nghiệp. Nhà trường luôn chú trọng cho học sinh thực hành bên cạnh học lý thuyết, đặc biệt là thực tập tại các doanh nghiệp. Nhờ vậy, sau khi thực tập tại các doanh nghiệp, các em nhanh chóng tiếp cận với công nghệ hiện đại, tác phong làm việc chuyên nghiệp nên tỷ lệ được giữ lại làm việc sau thời gian thực tập rất cao. Nhà trường còn thực hiện định hướng cho các em trước khi chọn nghề nhằm bảo đảm ngành nghề lựa chọn phù hợp với nhu cầu thị trường lao động hiện nay. Nhờ vậy, trong 3 năm trở lại đây, học sinh của Trường sau khi tốt nghiệp có việc làm trên 90%.

Thời gian tới, Trường tiếp tục đầu tư trang thiết bị, mở rộng diện tích trường để đảm bảo tiêu chí, mở rộng thêm một số loại hình đào tạo, đa dạng hóa nghề ngắn hạn như điện nước, điện dân dụng, công nghiệp; mạnh dạn đào tạo nghề sửa chữa ô tô và một số loại hình đào tạo khác phấn đấu đào tạo ngắn hạn hàng năm đạt 35 - 40% chỉ tiêu, đào tạo trung cấp chuyên nghiệp đạt từ 100% chỉ tiêu Bộ giao 

Học viện Hàng không Việt Nam: Chú trọng đào tạo ngành mũi nhọn, ưu tiên ngành mới

Trong chiến lược phát triển Học viện Hàng không Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 nêu rõ: Đổi mới căn bản đào tạo nguồn nhân lực phù hợp với định hướng nền giáo dục đất nước phù hợp với điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế. Phát triển nguồn nhân lực phải gắn với phát triển khoc học công nghệ, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020; chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020, chiến lược phát triển GTVT Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.

Học viện Hàng không Việt Nam sẽ đi theo mô hình đào tạo hàn lâm kết hợp thực hành, trong đó chú trọng công tác đào tạo thực hành đối với lao động có tính đặc thù cao về chuyên ngành Hàng không.

Đào tạo nguồn nhân lực phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, ngoại ngữ, tin học; có kỹ năng nghề nghiệp, năng động, sáng tạo, thích ứng với biến đổi của cơ chế thị trường; tham gia huấn luyện nghiệp vụ chuyên môn cho chức danh nhân viên hàng không, đáp ứng nhu cầu của ngành Hàng không; hợp tác quốc tế về lao động chuyên ngành hàng không trên cơ sở kế thừa, từng bước tiếp cận với nền giáo dục tiên tiến, hiện đại trong khu vực và thế giới để phát triển đất nước.

Cụ thể, Trường sẽ tập trung phát triển những ngành đào tạo mũi nhọn, có thế mạnh, đáp ứng nhu cầu của ngành Hàng không và xã hội; tiếp tục phát huy thế mạnh của Học viện trong đào tạo các nghề mang tính đặc thù của ngành Hàng không, đặc biệt quan tâm đến những ngành sau: Kiểm tra an ninh hàng không; Dịch vụ thương mại hàng không; kiểm soát không lưu; đặt chỗ bán vé; kỹ thuật điện tử tàu bay và kỹ thuật bảo dưỡng cơ khí tàu bay… Về quy mô tuyển sinh vẫn giữ vững như hiện nay, ưu tiên cho các ngành mới mở và các ngành theo nhu cầu của xã hội; đảm bảo tỷ lệ giảng viên/sinh viên theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Theo đó, chỉ tiêu tuyển sinh năm 2020 dự kiến sẽ là 3.780 học sinh, sinh viên các hệ đào tạo.

Để nâng cao chất lượng đào tạo và thu hút học sinh, sinh viên, Nhà trường tiếp tục đổi mới chương trình và quy mô đào tạo, theo đó sẽ đổi mới cơ bản chương trình đào tạo đại học, cao đẳng hiện có nhằm phát huy năng lực và phẩm chất người học, phù hợp với nhu cầu của Ngành và xã hội. Hằng năm, Nhà trường tiếp tục tổ chức lấy ý kiến của doanh nghiệp, người học đã ra trường và các tổ chức xã hội để rà soát, sửa chữa, bổ sung các chương trình cho phù hợp. Nhà trường tiếp tục hoàn thiện các chương trình đào tạo trung cấp nghề, chương trình khung…; phối hợp với các doanh nghiệp trong việc xây dựng, đổi mới, cập nhật các chương trình đào tạo lao động chuyên ngành Hàng không, trong đó xác định rõ chương trình đào tạo cơ bản tại Học viện và chương trình huấn luyện thực hành nghề tại các doanh nghiệp; phối hợp với các doanh nghiệp trong ngành để đào tạo một số ngành theo mô hình liên kết…

Bài toán phát triển nguồn nhân lực lĩnh vực Đường thủy nội địa 

Trao đổi với Tạp chí GTVT, ThS. Bùi Đình Thiện - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề GTVT Đường thủy II nhìn nhận, chất lượng đào tạo trong lĩnh vực Đường thủy nội địa (ĐTNĐ) hiện nay đang bộc lộ nhiều nhược điểm. Trong đó, trở ngại lớn nhất trong việc thu hút sinh viên của ngành ĐTNĐ chính là phân luồng đào tạo giữa hệ đào tạo chính quy và hệ đào tạo bổ túc. Theo đó, hệ đào tạo chính quy mặc dù chất lượng cao nhưng đòi hỏi học tập trung với thời gian dài (2 - 3 năm), trong khi đào tạo bổ túc chỉ học từng đợt với thời gian ngắn. Vì vậy, điều đáng lo ngại nhất hiện nay là không tuyển được người học theo hệ chính quy, tức là sẽ thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai. Để giải bài toán nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của ngành ĐTNĐ, ThS. Bùi Đình Thiện đã đưa ra 6 giải pháp.

Giờ học thực hành của sinh viên Trường Cao đẳng nghề GTVT Đường thủy II

Thứ nhất, để giải quyết giải quyết kịp thời bài toán thiếu hụt số lượng thuyền viên cần tiếp tục thực hiện xã hội hóa đào tạo để có thêm cơ sở dạy nghề theo quy hoạch mạng lưới đào tạo cho phù hợp với nhu cầu thực tế và phải được chuẩn hóa. Đối với các cơ sở công lập, việc thực hiện chủ trương xã hội hóa để tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao năng lực đào tạo là giải pháp rất cần thiết.

Thứ hai, để việc nâng cao chất lượng đào tạo, ngành ĐTNĐ cần rà soát, cập nhật và đổi mới chương trình đào tạo cho phù hợp thực tế phát triển của Ngành. Trong đó, chú trọng yêu cầu phát triển năng lực thực hành nghề, giảm bớt các kiến thức hàn lâm không cần thiết. Dựa trên cơ sở phân tích nghề, phân tích công việc, mỗi chức danh đào tạo cần lượng hóa năng lực thực hiện, xác định được chuẩn kiến thức và kỹ năng đầu ra một cách cụ thể. Từ đó làm căn cứ để xây dựng nội dung chương trình và phân bố thời gian (lý thuyết và thực hành) hợp lý. Cần bảo đảm tính liên thông giữa các cấp hạng đào tạo. Cơ quan quản lý chuyên ngành chỉ quy định và quản lý chặt chẽ chuẩn đầu ra thông qua việc quy định chương trình khung và kỳ thi sát hạch còn việc biên soạn giáo trình sẽ phân cấp cho cơ sở đào tạo tự biên soạn.

Thứ ba, lời giải cho việc thu hút học viên là nghiên cứu giải pháp tạm thời, tạo điều kiện cho thuyền viên chưa đủ trình độ phổ thông lớp 12 có cơ hội được đăng ký học và thi nâng cấp hạng nhất nếu họ đã có đủ một số tiêu chí cần thiết, bằng cách tăng thêm thời gian học phần kiến thức văn hóa phổ thông vào chương trình đào tạo hạng nhất thay thế trình độ lớp 12.

Thứ tư, để cải thiện tính chính xác, chuyên nghiệp trong việc đánh giá năng lực của học viên, các trung tâm sát hạch thuyền viên cần được ra đời để đổi mới công tác thi cấp giấy chứng nhận khả năng chuyên môn và chứng chỉ chuyên môn thuyền viên. Đây là nhiệm vụ quan trọng, bởi lẽ, việc đánh giá và công nhận kết quả thi tuy chỉ là một khâu cuối cùng của quá trình đào tạo, song nó có ý nghĩa quan trọng, có tác động làm thay đổi toàn bộ các khâu của quá trình đào tạo. Nếu đánh giá chính xác năng lực người học, đảm bảo công bằng, khách quan, không còn yếu tố tiêu cực trong kỳ thi, thì các cơ sở đào tạo bắt buộc phải tự nghiêm khắc hoàn thiện công tác giảng dạy có chất lượng để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thứ năm, để giải quyết mâu thuẫn giữa 2 hệ đào tạo của ngành thì cần nghiên cứu xây dựng lại mục tiêu đào tạo và tiêu chuẩn tuyển sinh đối với hai hệ đào tạo bổ túc và đào tạo chính quy. Bởi lẽ, đào tạo chính quy không phát triển sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn lực lao động chất lượng cao. 

Thứ sáu, nghiên cứu bổ sung thêm cấp hạng thuyền trưởng, máy trưởng điều khiển phương tiện lớn cho phù hợp với thực tế phát triển. Ví dụ, Thuyền trưởng hạng 1 hiện nay được điều khiển phương tiện trên 500T đến mức tối đa mà không giới hạn là thiếu cơ sở khoa học.