Trào lưu “chạy” tiêu chí phụ đã xuất hiện. Nhiều giáo viên cho rằng điều này không những làm nảy sinh tiêu cực, mất công bằng trong xét tuyển mà còn gây ảnh hưởng tới chất lượng nguồn nhân lực sau này.

Loạn thi

Theo một chuyên gia giáo dục, hiện nay, riêng môn Toán, học sinh có khoảng 70 cuộc thi ở các cấp học để tham gia, có thể chia thành hai nhóm. Nhóm thứ nhất do Bộ GD&ĐT quản lý, nhóm thứ hai là “xã hội hóa”. Đó còn chưa kể các cuộc thi văn hóa, thể dục thể thao khác.

Còn theo sở GD&ĐT Hà Nội, hiện nay, khoảng 20 cuộc thi được sở chấp nhận, trong đó có các cuộc thi cấp sở và cuộc thi cấp bộ, quốc gia tổ chức.

Hiệu trưởng một trường tiểu học tại quận Hai Bà Trưng cho biết hàng năm, rất nhiều các cuộc thi được “đẩy” về trường. Các cuộc thi do bộ, sở tổ chức cũng có, do công ty, tổ chức giáo dục tổ chức cũng có.

“Rất nhiều các cuộc thi do các tổ chức giáo dục, công ty đứng lên tổ chức. Sau đó, họ đi xuống các trường, kết nối xin cho học sinh tham gia. Nhưng chúng tôi chỉ cho học sinh tham gia các cuộc thi được Bộ GD&ĐT, sở GD&ĐT cho phép”, vị hiệu trưởng cho hay.

Cũng theo vị hiệu trưởng này, nhiều phụ huynh còn kết nối tự cho con đi tham gia các cuộc thi quốc tế.  “Đây là những phụ huynh có điều kiện kinh tế. Họ tự tìm hiểu các cuộc thi quốc tế rồi đưa con đi tham gia. Mục đích để có chứng chỉ sau này hy vọng con được vào trường điểm”, vị hiệu trưởng cho biết.

Trước việc nở rộ các cuộc thi, vừa qua, Bộ GD&ĐT đã có văn bản gửi các sở GD&ĐT về việc tinh giảm các cuộc thi dành cho giáo viên và học sinh phổ thông.

Theo công văn này, Bộ GD&ĐT yêu cầu các sở chỉ tổ chức một số cuộc thi gắn liền hoạt động dạy và học chương trình giáo dục phổ thông theo hướng tăng cường hoạt động trải nghiệm sáng tạo phù hợp yêu cầu phát triển năng lực, phẩm chất của giáo viên và học sinh; không yêu cầu các trường tổ chức đội tuyển, không xét giải tập thể, không lấy thành tích cuộc thi để xét thi đua đối với đơn vị tham gia.

“Không sử dụng kết quả của các cuộc thi do sở GD&ĐT chủ trì tổ chức và thành tích của học sinh do Sở cử đi tham gia các cuộc thi quốc tế vào việc đánh giá kết quả học tập của học sinh từ năm học 2017-2018, tuyển thẳng trong tuyển sinh đầu cấp từ năm học 2018-2019; không xác nhận lại hoặc đề nghị Bộ GD&ĐT xác nhận lại thành tích của giáo viên và học sinh do Sở GD&ĐT cử đi tham gia các cuộc thi quốc tế”, công văn của bộ nêu rõ.

Lo học sinh giỏi thực sự không vào được

Sau 2 năm triển khai bỏ thi vào lớp 6, PGS Văn Như Cương cho rằng so với thi tuyển trước đây, đầu vào lớp 6 của trường có “chệch choạc” hơn. Nhưng sau một năm học tập tại trường, được các thầy cô “thúc” và bù đắp, các em lấy lại được “phong độ”.

“Tuy nhiên, chất lượng đầu vào không phải vấn đề tôi lo lắng. Điều tôi lo lắng đó là sự công bằng đối với tất cả thí sinh. Nếu có một kỳ thi, sự công bằng sẽ nhìn thấy ngay, vì tất cả học sinh đều phải 'nhảy' qua một mức dây. Nhưng không thi tuyển, các trường có chất lượng khác nhau, mức đánh giá khác nhau nên tôi lo lắng học sinh giỏi thực sự không vào được trường”, PGS Cương chia sẻ.

Hiệu trưởng một trường chất lượng cao của Cầu Giấy cho hay từ khi bỏ thi vào lớp 6, chất lượng đầu vào của trường có giảm sút rõ rệt. Cụ thể nhất là tỷ lệ học sinh giỏi thấp hơn. Năng lực của học sinh không có sự phân hóa rõ nét. Chính vì vậy, nhà trường đã phải “hạ” yêu cầu đào tạo để phù hợp với chất lượng đầu vào. Đây là một điều đáng tiếc.

“Về lâu dài, điều này sẽ ảnh hưởng nguồn nhân lực chất lượng cao của Việt Nam, vì các trường THCS chất lượng cao là nguồn tuyển cho các trường THPT chuyên. Không có sự phân hóa sớm, các trường THPT chuyên chỉ có 3 năm để đào tạo, liệu có đủ thời gian để có thể đào tạo ra những con người đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội?”, hiệu trưởng này đặt câu hỏi.

Do đó, theo vị hiệu trưởng này, với các trường chất lượng cao, khi đầu vào quá lớn, không có cách tuyển sinh nào công bằng hơn một kỳ thi đánh giá năng lực thật sự.

Nếu có phải ôn luyện, học sinh muốn thi vào trường chỉ cần ôn luyện 2-3 môn là Toán, Văn, Ngoại ngữ. Việc này cũng là rèn luyện tư duy cho học sinh để làm quen với cách học của lớp 6. Các em sẽ không bị sốc khi vào lớp 6 phương pháp học khác, các môn học khác, áp lực học khác.

Trong khi đó, yêu cầu bỏ một kỳ thi đã giúp rất nhiều các cuộc thi khác nở rộ và chất lượng thì không ai kiểm soát được. Cho các trường một “rổ trứng”, bắt ngồi chọn quả to hơn thì chắc chắn các trường sẽ phải “bám tạm” vào một tiêu chí phụ nào đó để lọc được một cách tương đối.

Những tiêu chí phụ đó bỗng trở thành tiêu chí chính để các trường lựa chọn. Nhưng chất lượng đầu vào lại không được như các trường mong muốn. Việc các trường THCS chất lượng cao không tuyển được đúng học sinh để đào tạo nguồn cho các trường THPT chuyên chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn đến chất lượng nguồn nhân lực cao sau này của Việt Nam.