Cần liên kết dẫn dắt ĐMST giữa các nhà khoa học, Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp

Đằng sau các giải thưởng phải là hoạt động liên kết dẫn dắt đổi mới sáng tạo giữa các nhà khoa học, Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp. Đó là nhấn mạnh của đồng chí Nguyễn Xuân Phúc, Uỷ viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước trong Lễ trao Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước (Giải thưởng) về Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đợt 6 do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức tối ngày 23/11 vừa qua, tại Nhà hát lớn TP. Hà Nội.

Tôn vinh 29 công trình, cụm công trình

Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN là hai Giải thưởng cao quý nhất được Nhà nước ghi nhận, tôn vinh, trao tặng các nhà khoa học, tác giả, đồng tác giả của các công trình đặc biệt xuất sắc và có giá trị cao về KH&CN, có tác dụng lớn và lâu dài trong đời sống nhân dân, góp phần quan trọng và thiết thực phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh và sự nghiệp phát triển KH&CN của đất nước.

Báo cáo về công tác tổ chức và xét tặng Giải thưởng, đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Uỷ viên BCH Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ KH&CN, Chủ tịch Hội đồng cấp Nhà nước cho biết, Giải thưởng được triển khai từ năm 1996, cho đến nay đã có 6 đợt xét tặng. Giải thưởng Hồ Chí Minh được trao cho 130 tác giả, đồng tác giả của 12 công trình, cụm công trình đặc biệt xuất sắc. Giải thưởng Nhà nước về KH&CN được trao cho 151 tác giả, đồng tác giả của 17 công trình, cụm công trình xuất sắc về KH&CN.

Theo Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN đã nhận được sự quan tâm của đông đảo các nhà khoa học, tổ chức nghiên cứu, các doanh nghiệp trong phạm vi cả nước, với 44 công trình/cụm công trình được đề nghị xét tặng (trong đó, 26 công trình/cụm công trình lĩnh vực KHCN và kỹ thuật; 18 công trình/cụm công trình lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn). Các công trình được đề nghị xét tặng đều có hàm lượng khoa học cao và có đóng góp tích cực vào thực tiễn xây dựng, phát triển kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng của đất nước.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng cấp Nhà nước cho biết, triển khai công tác đánh giá, xét chọn các công trình tham gia xét Giải thưởng đợt 6, có 190 nhà khoa học hàng đầu của Việt Nam, đại diện cho các ngành lĩnh vực KH&CN trên cả nước tham gia vào 17 Hội đồng chuyên ngành cấp nhà nước và một Hội đồng cấp Nhà nước. Các Hội đồng đã làm việc, xét chọn với tinh thần công tâm, trung thực và hết sức khách quan để lựa chọn ra được các công trình xứng đáng nhất trong các công trình/cụm công trình được đề nghị.

Các công trình, cụm công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đã làm rõ và đề xuất các nguyên tắc đổi mới ở Việt Nam trong thời điểm Đảng ta khởi xướng công cuộc đổi mới toàn diện đất nước; Một số công trình nghiên cứu về ngôn ngữ được giới ngôn ngữ học nói chung, giới văn tự học nói riêng trong và ngoài nước đánh giá như một dấu mốc trong nghiên cứu ngôn ngữ văn hóa Việt Nam. Bên cạnh đó, các nghiên cứu về công nghệ thiết kế, thi công, lắp đặt các công trình dầu khí biển siêu trường, siêu trọng phù hợp với điều kiện Việt Nam cũng đã khẳng định chủ quyền và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về an ninh - quốc phòng.

Các công trình được tặng Giải thưởng Nhà nước góp phần hình thành nên những nhận thức mới, đóng góp quan trọng về mặt tư liệu, được ứng dụng trong đào tạo; tăng hiệu suất, công suất, tiết giảm năng lượng, tiết kiệm nhiên liệu, thay thế hàng nhập khẩu, giảm giá thành đầu tư, giảm gánh nặng chi phí... góp phần quan trọng tạo ra sự đột phá về năng suất và hiệu quả kinh tế - xã hội, tiết kiệm và đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã hội.

Theo Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, KH&CN được Đảng, Nhà nước xác định là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế - xã hội và giữ vai trò then chốt trong công cuộc đổi mới của nước ta, đặc biệt trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

"Bộ KH&CN coi đây vừa là niềm tự hào nhưng cũng là một nhiệm vụ hết sức lớn mà Đảng, Nhà nước đã tin tưởng giao phó. Để hoàn thành tốt được nhiệm vụ này, ngoài sự tiếp tục quan tâm chỉ đạo sát sao của Đảng, Nhà nước, sự sát cánh của các bộ, ban, ngành, địa phương thì sự nỗ lực, cống hiến của các nhà khoa học, đóng vai trò hết sức quan trọng", Bộ trưởngHuỳnh Thành Đạt nhấn mạnh.

Đại diện cho các tác giả, đồng tác giả nhận Giải thưởng, ông Ngô Hữu Hải – Tổng Giám đốc Công ty Dầu khí Biển Đông (BienDong POC), đồng tác giả Cụm công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về KH&CN gửi lời cảm ơn Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và cảm ơn các Bộ, ban ngành đã luôn ủng hộ, sát cánh cùng các nhà khoa học. Ông mong muốn các nhà khoa học trẻ tự tin, đam mê, nhiệt huyết dấn thân, hy sinh và càng khó khăn càng quyết tâm hơn, tin tưởng vào bản thân, tin tưởng vào Đảng, Nhà nước, tin tưởng đồng nghiệp để đi đến thành công, đưa nền KH&CN Việt Nam sánh vai với các cường quốc năm châu. Để phát triển đất nước hùng cường, thịnh vượng, rất cần sự phát triển của KH&CN.

Truyền cảm hứng cho đội ngũ nhân lực KH&CN trình độ cao

Thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc gửi tới các nhà khoa học, các tổ chức KH&CN cả nước nói chung, các tác giả, đồng tác giả, các tổ chức KH&CN được nhận Giải thưởng nói riêng những tình cảm thân thiết và lời chúc mừng tốt đẹp.

Chủ tịch nước khẳng định, KH&CN luôn đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của xã hội, của đất nước nói chung, đối với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói riêng. Những năm qua, Đảng, Nhà nước luôn xác định phát triển và ứng dụng KH&CN là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc, là một nội dung cần được ưu tiên tập trung đầu tư trước một bước trong hoạt động của các ngành, các cấp.

Chủ tịch nước nhấn mạnh, trong thực tế trong mỗi giai đoạn phát triển, đội ngũ cán bộ làm công tác KH&CN đều có những đóng góp, cống hiến lớn lao đối với đất nước. Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN là sự ghi nhận, biểu dương, tôn vinh của Đảng và Nhà nước đối với công trạng lớn lao của các nhà khoa học, các tác giả đã có công trình, cụm công trình tiêu biểu, xuất sắc về KH&CN.

Biểu dương nỗ lực phấn đấu, kết quả và thành tích xuất sắc mà các nhà khoa học đã đạt được, Chủ tịch nước đánh giá, các công trình, cụm công trình này đều có giá trị đặc biệt to lớn, là kết quả dày công nghiên cứu, cống hiến trí tuệ và tài năng của các tác giả, đã góp phần nâng cao được vị thế, trình độ KH&CN của đất nước trong khu vực và quốc tế.

Chủ tịch nước cho rằng, mặc dù chúng ta đã rất nỗ lực, và đạt được nhiều thành tựu trong việc nghiên cứu, ứng dụng KH&CN và những giải thưởng cao quý hôm nay là một minh chứng cụ thể nhưng cũng cần thẳng thắn rằng: Năng lực KHCN&ĐMST của đất nước còn hạn chế trong khi hành lang pháp lý và cơ chế chính sách còn thiếu đồng bộ, chưa thực sự tạo động lực cho phát triển và ứng dụng KH&CN. Chúng ta cũng chưa thực sự có những chính sách tốt, cơ chế và chế độ đãi ngộ tốt, hoặc những bài toán hay, đúng tầm để kích thích sáng tạo và sự cống hiến của đông đảo các nhà khoa học. Mức chi cho KH&CN cả khu vực Nhà nước và tư nhân còn khá thấp so với mức bình quân của thế giới. Nếu không mạnh dạn đầu tư cho KHCN&ĐMST, chúng ta sẽ bị mắc kẹt trong chính cái hố năng suất thấp, giá trị gia tăng thấp và bẫy thu nhập trung bình của chính chúng ta. Do vậy, cả Nhà nước và khu vực tư nhân cần nhận thức đúng tầm quan trọng của đầu tư cho KH&CN và ưu tiên chi cho KH&CN một cách tương xứng hơn, hiệu quả hơn.

"Để hiện thực hóa các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển đất nước theo tinh thần Nghị quyết của Đảng, đòi hỏi các ngành, các cấp, các nhà khoa học và tất cả chúng ta phải suy nghĩ nhiều hơn, hành động nhiều hơn. Việt Nam cần phải có một bước chuyển đổi về chiến lược để thúc đẩy nghiên cứu khoa học, ứng dụng kết hợp với phát triển công nghệ trong một số ngành, lĩnh vực có thế mạnh. Phải làm tốt hơn nữa sự phối hợp giữa nhà nước và xã hội, giữa nội lực và ngoại lực trong phát triển KHCN&ĐMST; xác định đây là lực lượng sản xuất trực tiếp, là động lực chính của mô hình phát triển kinh tế - xã hội, là nền tảng để phát triển nhanh và bền vững đất nước", Chủ tịch nước nhấn mạnh.

Đồng thời đề nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế chính sách thúc đẩy nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong khu vực doanh nghiệp. Đề xuất các cơ quan có thẩm quyền trong việc tăng tỷ lệ chi NSNN trong tổng chi Ngân sách hàng năm cho lĩnh vực KH&CN; có chính sách khuyến khích đủ mạnh để khu vực tư nhân tăng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển. Tiếp tục cải cách quy định và thủ tục, cơ chế, chính sách hỗ trợ (như đất đai, vốn ưu đãi, cơ sở vật chất) nhằm thu hút các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đầu tư thành lập các tổ chức nghiên cứu, các đơn vị học thuật, khuyến khích chuyển giao công nghệ… Phát huy mạnh mẽ vai trò của các trường đại học, viện nghiên cứu trong việc tăng cường nền tảng vốn con người cho nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo. Có chế độ đãi ngộ thỏa đáng đối với đội ngũ trí thức, nhà khoa học, nhất là các nhà khoa học đạt các giải thưởng danh giá trong nước và quốc tế; có chính sách hấp dẫn và cạnh tranh nhằm thu hút các nhà khoa học quốc tế có uy tín đến làm việc và sinh sống ở Việt Nam, tạo sự giao thoa và lan tỏa tri thức khoa học trong nước và thế giới. Tập trung phát triển sản phẩm quốc gia dựa vào nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao.

Chúng ta đã đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam là quốc gia có công nghiệp hiện đại, thuộc nhóm 15 quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới. Trong đó, tỉ trọng giá trị công nghiệp chiếm trên 40% GDP, giá trị sản phẩm công nghiệp công nghệ cao trong các ngành chế biến, chế tạo đạt tối thiểu 45%.

Chủ tịch nước cho rằng các Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN hôm nay và trong những năm tới cần là một hoạt động trong chuỗi các nỗ lực thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, phát triển nền công nghiệp hiện đại của nước nhà. Đằng sau các giải thưởng phải là hoạt động liên kết dẫn dắt đổi mới sáng tạo giữa các nhà khoa học, Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp. "Hoạt động trao giải hôm nay cần là sự kiện truyền cảm hứng cho đội ngũ nhân lực KH&CN trình độ cao, khuyến khích cả xã hội gia tăng đầu tư cho hoạt động đổi mới sáng tạo. Cùng với các giải thưởng cao quý này, chúng ta sẽ có được đội ngũ nhà khoa học đầu ngành, từng bước nâng cao tiêu chuẩn nhà khoa học đầu ngành tiệm cận với tiêu chuẩn ở các nước phát triển", Chủ tịch nước nhấn mạnh.

Chủ tịch nước đề nghị xem xét, nâng tầm uy tín của Giải thưởng Hồ Chí Minh hơn nữa để vươn ra khu vực và thế giới. Mở rộng phạm vi giải thưởng trao cho các nhà khoa học quốc tế có những đóng góp bằng các nghiên cứu giá trị về Việt Nam trong tất cả các lĩnh vực. Đồng thời mong muốn Việt Nam ngày càng có nhiều nhà khoa học hơn nữa đạt các giải thưởng quốc tế có uy tín, vinh danh nền khoa học nước nhà, góp phần làm rạng danh trí tuệ Việt Nam, đóng góp vào kho tàng tri thức, khoa học, công nghệ của nhân loại.