Giải mã hiện tượng “xe điên”

Nhầm lẫn tai hại

Ở Nhật trong 2009 có 6.700 vụ tai nạn, 37 người chết và hơn 9.500 người bị thương được cho là liên quan tới lỗi nhấn ga thay vì phanh khi lái xe. Con số này ở Mỹ còn cao hơn, mỗi năm khoảng 16.000 vụ, theo Cục an toàn giao thông.

Tại Việt Nam, những vụ đạp nhầm chân ga xảy ra ngày càng nhiều

Hầu hết những vụ nhầm lẫn xảy ra trong không gian hạn chế. Cụ thể những trường hợp như tài xế chỉ cần dùng phanh để đưa xe vào bãi đỗ, khi ùn tắc giao thông, lăn bánh cầm chừng hay bất cứ khi nào chỉ cần tốc độ không tải là đủ để giải quyết tình huống. Chính những lúc này, nguy cơ đạp nhầm ga lên cao nhất.

Lái xe thường cảm nhận được chuyển động rõ ràng hơn khi đặt chân trên bàn đạp phanh. Lý do đưa ra theo phản xạ có điều kiện, suy luận logic ngay tại thời điểm đó là: "Nếu tôi đang đạp lên pedal này để xe chạy, thì đạp sang pedal khác xe sẽ dừng".

Thực tế, khi mới di chuyển hoặc đang chạy ở chế độ cầm chừng bằng ga không tải, người lái chỉ dùng phanh để điều khiển xe chạy nhanh hay chậm lại. Khi tài xế bị giật mình bởi một tác động nào đó, vì xe đang chuyển động sẵn, nên họ có tâm lý muốn cho xe dừng lại, bằng cách đạp mạnh vào bàn đạp khác theo cách nghĩ ở trên, rất tiếc lúc này đó lại là bàn đạp ga.

Chưa dừng lại ở đó, hành vi tiếp theo như một cách tò mò của trí não, khó lý giải là tiếp tục nhấn mạnh thêm nữa vào bàn đạp ga, gây ra những hậu quả thảm khốc.

Tê chân

Một bác sĩ khi phân tích về các vụ xe đâm liên hoàn lý giải, khi một tài già đặt chân lên bàn đạp ga quá lâu (vì thường ít dùng phanh hơn tài trẻ), họ thường rơi vào trạng thái mất cảm giác chân phải, khi đó đạp cả chân phanh và ga cùng một lúc, mà tác dụng của chân ga bao giờ cũng mạnh hơn lực hãm của chân phanh.

Không loại trừ những trường hợp tê chân dẫn đến đạp nhầm chân ga

Tê chân kết hợp với tình trạng hoảng hốt, tài xế không còn đủ tính táo để suy xét mà tiếp tục làm theo phản xạ, đạp mạnh chân ga liên tiếp, chỉ dừng tới khi nào xe đâm vào chướng ngại vật.

Ở Mỹ và Canada, những tài già thường lái xe nội địa, những hãng này thiết kế đặt bàn đạp phanh cao hơn so với bàn đạp ga. Do đó, để đạp trúng chân phanh, tài xế phải nhấc chân cao hơn. Nhưng khi chân phải rơi vào trạng thái mất cảm giác, lúc này họ không thể nhấc chân theo ý muốn.

Xe nhập khẩu, đặc biệt các xe từ châu Á, thường để phanh và ga ngang nhau. Do đó, khi tê chân thường đạp trúng cả hai bàn đạp, do họ không có thói quen cảm nhận bên nào cao hơn.

Tình trạng đạp nhầm chân phanh xảy ra ở nữ giới nhiều hơn nam giới, LATimes rút ra kết luận từ báo cáo của Cục an toàn giao thông Mỹ. Cụ thể, mỗi tháng có khoảng 15 vụ tai nạn do nhầm chân ga, trong đó 75% tài xế là nữ giới.

Công nghệ có thể hạn chế tình huống này hiện nay mà các hãng đang tiến hành nghiên cứu là Override, tương tự như Ride by Wire trên môtô phân khối lớn. Theo đó, ECU sẽ kiểm soát độ mở của bướm ga trong những trường hợp bất ngờ, không để xảy ra tình trạng tăng tốc đáng tiếc.

Tâm lý và cách lái

Việc đạp nhầm chân ga thay vì phanh có nhiều nguyên nhân nhưng phần lớn xuất phát từ tâm lý không vững vàng của tài xế khi gặp tình huống bất ngờ cần phanh gấp. Lúc này tài xế thường bị hoảng loạn dẫn tới các phản xạ không theo ý muốn. Thậm chí, trong một số trường hợp khi phát hiện nhấn nhầm chân ga thay vì chuyển sang chân phanh thì lại càng đạp mạnh thêm.

Hoảng sợ dẫn đến đạp nhầm chân ga là hết sức phổ biến

Nguyên nhân thứ 2 quan trọng không kém chính là thói quen lái xe không “chuẩn” và mới sử dụng xe số tự động. Nguyên nhân này có thể là tư thế ngồi sai, lấy chân phải giữ ga, chân trái đạp phanh. Tư thế này không chỉ khiến cơ thể tài xế bị mệt mỏi, không thoải mái mà lâu dài sẽ dẫn đến những biến chứng về cơ, xương. Hơn nữa, trong tư thế này tài xế sẽ không đủ lực phanh cần thiết, thậm chí dễ bị nhầm lẫn trong những tình huống bất ngờ.

Nguyên nhân thứ 3 xuất phát từ thói quen vẫn cài số D và giữ chân phanh khi dừng xe tạm thời. Trong thời gian dừng này, nếu tài xế xê dịch vị trí hoặc rời chân phanh sẽ rất nguy hiểm. Đặc biệt nếu có tình huống bất ngờ cần xử lý đúng thời điểm này tài xế sẽ rất dễ bị động và nhầm lẫn.