Giải pháp an toàn giao thông cho xe máy ở Việt Nam

TS. Khuất Việt Hùng, Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển Giao thông vận tải (GTVT) cho biết, Hội thảo diễn ra trong bối cảnh giao thông xe máy đang trở thành một trong những vấn đề cấp bách và đáng quan tâm trên toàn cầu. Xe máy là phương tiện di chuyển chính, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, nơi xe máy không chỉ là phương tiện cá nhân mà còn là công cụ sản xuất, kinh doanh, vận chuyển hàng hóa và dịch vụ. Tuy nhiên, song hành với sự tiện lợi và phổ biến của xe máy là những thách thức không nhỏ, nhất là trong việc đảm bảo ATGT. Tai nạn giao thông (TNGT) liên quan đến xe máy đã và đang để lại hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân và nền kinh tế của nhiều quốc gia.

Tại Việt Nam, theo số liệu thống kê mới nhất, đến cuối năm 2023, cả nước có hơn 73 triệu xe máy, chiếm khoảng 93% tổng số phương tiện giao thông đường bộ. Tỷ lệ tai nạn giao thông liên quan đến xe máy chiếm từ 60 - 70% tổng số vụ TNGT đường bộ. Điều này đòi hỏi chúng ta phải có những giải pháp quyết liệt và toàn diện hơn để bảo vệ người đi xe máy, giảm thiểu thương vong và hậu quả từ các vụ tai nạn.

Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong việc cải thiện ATGT, đặc biệt là đối với người đi xe máy. Chúng tôi đã triển khai nhiều chương trình và chính sách quan trọng như bắt buộc đội mũ bảo hiểm, kiểm soát nồng độ cồn khi điều khiển xe máy, cải thiện hạ tầng giao thông và đẩy mạnh giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân về ATGT; những nỗ lực này đã mang lại kết quả tích cực. Theo Báo cáo ATGT đường bộ toàn cầu năm 2023 của WHO, trong giai đoạn từ năm 2011 đến 2020, tỷ lệ tử vong do TNGT tại Việt Nam đã giảm 43,5%, đưa Việt Nam trở thành một trong số ít quốc gia trên thế giới đạt được mức giảm trên 30% trong thập kỷ hành động về ATGT đường bộ lần thứ nhất.

Hội thảo là cơ hội quý báu để chúng ta cùng nhau trao đổi, chia sẻ những kinh nghiệm, bài học thành công trong việc đảm bảo an toàn cho người đi xe máy từ nhiều quốc gia, đồng thời thảo luận về những khó khăn và thách thức đang tồn tại. Đặc biệt, chúng ta sẽ cùng nhau hướng tới những giải pháp mới, toàn diện và bền vững, không chỉ áp dụng tại Việt Nam mà còn có thể nhân rộng ra nhiều quốc gia khác trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển tại khu vực Nam Á, châu Phi và Mỹ La-tinh, nơi mà vấn đề ATGT xe máy đang trở thành mối quan ngại lớn.

Bên cạnh đó, Hội thảo cũng đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc chuẩn bị cho Hội nghị Bộ trưởng Toàn cầu về ATGT lần thứ 4, dự kiến sẽ diễn ra tại TP. Marrakech, Ma-rốc vào tháng 2 năm 2025, TS. Khuất Việt Hùng nhấn mạnh.

Các phiên thảo luận và kết quả đạt được từ Hội thảo hôm nay sẽ đóng góp vào việc định hình các chiến lược, giải pháp an toàn giao thông xe máy, không chỉ cho Việt Nam mà còn cho cộng đồng quốc tế.

Theo đại diện Tổ chức Y tế thế giới, TNGT đường bộ là một vấn nạn mang tính toàn cầu, gây ra thiệt hại to lớn về sức khỏe cho con người và nền kinh tế của hầu hết các quốc gia, các cộng đồng, nhất là tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Năm 2021 có khoảng 1,19 triệu người chết do TNGT đường bộ, trong đó 22% nạn nhân là người đi mô tô, xe máy. Ở nhiều quốc gia có lượng xe máy lớn như khu vực Đông Nam Á có tỷ lệ tử vong do tai nạn mô tô, xe máy chiếm đến 48% trong tổng số ca tử vong TNGT đường bộ.

TS. Trần Hữu Minh, Chánh văn phòng Ủy ban ATGT quốc gia cho biết, nhiều năm qua, với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, công tác bảo đảm TTATGT tại Việt Nam đã đạt được những kết quả rất tích cực, trong đó có kết quả bảo đảm ATGT với người đi xe máy, nhóm có tỷ lệ lớn nhất trong tham gia giao thông.

Cơ chế quản lý, Việt Nam đã phân định và đã có các quy định về các cơ quan tổ chức có liên quan tới đăng ký, ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật với mô tô xe máy, đào tạo sát hạch, quy tắc giao thông, xử lý vi phạm với các hành vi của người điều khiển xe máy, ứng phó cứu chữa các nạn nhân xe máy. Như vậy, về mặt quản lý, đã có khá đầy đủ các tổ chức với chức năng nhiệm vụ thẩm quyền được thể chế hóa và phân định khá rõ ràng.

Kết cấu hạ tầng và tổ chức giao thông: Hệ thống báo hiệu đường bộ, tốc độ xe cơ giới, quy tắc giao thông như việc bắt buộc phải đội mũ bảo hiểm khi ngồi trên xe máy: Việt Nam đều đã xây dựng những nội dung cho xe máy.

Phương tiện xe mô tô xe máy: các quy định về phương tiện (đăng ký), tiêu chuẩn với xe mô tô xe máy, xe điện... đều đã được các cơ quan chức năng ban hành và tổ chức thực hiện.

Người điều khiển xe máy: Chương trình đào tạo sát hạch lái xe máy, kiểm tra sức khỏe người lái xe máy, các giải pháp an toàn bị động như đội mũ bảo hiểm khi ngồi trên xe mô tô, xe máy đều đã được áp dụng tại Việt Nam.

Về mặt chế tài: Các quy định xử phạt vi phạm hành chính với hành vi vi phạm của người điều khiển xe máy đã được luật hóa trong nghị định xử phạt (NĐ 100 và NĐ 123). Đặc biệt các yếu tố có nguy cơ cao gây TNGT với xe máy hoặc gây hậu quả lớn đều được quản lý chặt chẽ trong các chế định và chế tài liên quan tới cấm sử dụng ma túy, cấm sử dụng rượu bia, quy định tốc độ xe máy, quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm khi ngồi trên xe mô tô, xe máy, cấm sử dụng điện thoại khi điều khiển xe máy... Như vậy, có thể thấy về mặt các nội dung trong các trụ cột trong bảo đảm ATGT cho người đi xe máy: Việt Nam đã xây dựng, tổ chức thực hiện và do đó đã đạt được nhiều kết quả rất tích cực, TS. Trần Hữu Minh nhấn mạnh.

Trong 20 năm qua, số lượng xe máy tại Việt Nam đã phát triển nhanh với tốc độ trung bình 9,8%/năm, với sự linh hoạt và tiện dụng, xe máy có thể đi bất cứ nơi nào một cách thuận tiện nên nó là phương tiện giao thông phổ biến cho nhiều đối tượng, ngành nghề, độ tuổi, xe máy không đơn thuần là phương tiện đi lại cá nhân mà còn dùng làm phương tiện kiếm sống, kinh doanh (chở người, chở hàng) và dự kiến trong 20 - 30 năm tới xe máy vẫn là phương tiện được người dân lựa chọn sử dụng. Số lượng phương tiện xe máy tăng nhanh đã và đang gây ra những hệ lụy nghiêm trọng về TNGT, ô nhiễm môi trường và ùn tắc giao thông ở các thành phố lớn. Việt Nam đứng đầu các nước ASEAN về tỷ lệ xe máy 73.2 xe/100 dân.

Thời gian qua, với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong việc cải thiện ATGT cho xe máy, thông qua các quy định pháp luật, các chính sách, chương trình tuyên truyền, giáo dục và các giải pháp cải thiện về hạ tầng giao thông trong giai đoạn vừa qua, đặc biệt về đội mũ bảo hiểm cho người đi mô tô, xe máy, quy định nồng độ cồn khi điều khiển mô tô, xe máy.

Để có những giải pháp tổng thể cho ATGT xe máy ở Việt Nam và góp phần chia sẻ với các quốc gia khác trên thế giới, việc tổ chức Hội thảo quốc tế ATGT xe máy: Những thách thức và bài học kinh nghiệm với sự tham dự và chia sẻ kinh nghiệm của các nước tham dự là cần thiết. Hội thảo là dịp chia sẻ những thành công, bài học và thách thức về an toàn xe máy tại các quốc gia trên thế giới; từ đó đề xuất các giải pháp tổng thể nhằm nâng cao ATGT xe máy, giảm thiểu TNGT liên quan đến xe máy ở Việt Nam và của các quốc gia khác với mục tiêu cụ thể:

Giới thiệu tổng quan về Thập kỷ ATGT đường bộ lần thứ 2 và những ưu tiên đối với ATGT xe máy; Đánh giá hiện trạng và bài học kinh nghiệm về kết cấu hạ tầng và tổ chức giao thông an toàn cho xe máy, trong đó tập trung về làn đường dành riêng cho xe máy, tổ chức giao thông cho xe máy tại nút giao, ATGT khu vực trường học; Đánh giá hiện trạng và bài học kinh nghiệm về phát triển phương tiện xe máy an toàn, trong đó tập trung vào áp dụng hệ thống phanh chống bó cứng, hệ thống đèn chiếu sáng phía trước tự động và các thiết bị an toàn cho trẻ em ngồi trên xe máy; Đánh giá hiện trạng và bài học kinh nghiệm đối với một số vấn đề liên quan đến người điều khiển xe máy như: Đào tạo, sát hạch và cấp giấy phép lái xe; đội mũ bảo hiểm; hạn chế tốc độ xe máy khi chở trẻ em dưới 6 tuổi tham gia giao thông; xử phạt vi phạm hành chính; ATGT đối với học sinh sử dụng xe 50cc, ATGT khi chuyển đổi phương tiện xe máy xăng sang xe máy điện; Định hướng và các bài học kinh nghiệm về các phương án, giải pháp lựa chọn thay thế xe máy; Tìm hiểu các bài học kinh nghiệm thực tế của Việt Nam thông qua chuyến thăm quan Nhà máy Honda, Nhà máy Protect, thăm quan mô hình xử lý vi phạm của người điều khiển xe máy qua camera của CSGT tỉnh Bắc Ninh.

Hội thảo sẽ được tổ chức trong 2 ngày, 4 - 5/11, Ban tổ chức sẽ dành 1 ngày để các nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp trong và ngoài nước trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và luận giải các vấn đề. Ngày tiếp theo sẽ dành cho tham quan, khảo sát dự kiến tại Nhà máy Honda, Nhà máy Protect (tại Vĩnh Phúc), mô hình xử lý vi phạm của người điều khiển xe máy qua camera của CSGT tỉnh Bắc Ninh.

Một số hình ảnh tại Hội thảo: