Hai khả năng khiến thí sinh bị điểm liệt thi THPT quốc gia

Ảnh minh họa

Trong 222 thí sinh Hà Giang, Hòa Bình, Sơn La được nâng điểm ở kỳ thi THPT quốc gia 2018, nhiều em sau khi chấm thẩm định bị điểm liệt (từ 1 trở xuống), thậm chí có em cả ba bài dùng xét tuyển đại học đều bị điểm liệt. Nhiều người nghi vấn thí sinh chủ động không, hoặc tô rất ít vào phiếu trắc nghiệm để những đối tượng can thiệp điểm cho dễ dàng. Vì với bốn phương án trả lời trong bài trắc nghiệm, việc đạt điểm dưới 1 không phải dễ. 

Trao đổi với VnExpress, thầy giáo Trần Phương, Phó giám đốc Trung tâm hỗ trợ phát triển tài năng, người nhiều năm ôn luyện cho các đội tuyển Toán học trẻ Việt Nam thi quốc tế, cho rằng việc bị điểm liệt trong bài thi trắc nghiệm với 40 câu như đề thi THPT quốc gia có thể xảy ra, dù xác suất thấp. Cụ thể xác suất để đúng tối đa ba câu (được 0,75 điểm) là 0,0047, hay xác suất để bị điểm 0 chỉ khoảng 0,00001006.

Có hai khả năng dẫn đến bị điểm liệt trong bài thi trắc nghiệm. Thứ nhất là thí sinh có học lực yếu, điền lung tung theo kiểu may rủi và chỉ đúng bốn câu trở xuống. Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, kỳ thi THPT quốc gia năm 2018 có hơn 8.660 bài thi điểm dưới 1, trong đó hơn 4.300 bài bị điểm 0.

Thầy Phương cũng đã gặp trường hợp tương tự khi ra đề ôn luyện thi tuyển chọn vào lớp 6 trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam và lớp luyện thi APMOPS. Mỗi năm có hơn 200 thí sinh làm bài trắc nghiệm 20 câu, mỗi câu có bốn phương án. Trong đó 7-12 em đạt điểm 2 trở xuống và có em bị điểm 0.

Trường hợp thứ hai là thí sinh chủ động không điền đáp án nhằm thực hiện ý đồ cá nhân nào đó. "Nhiều người suy đoán các em ở Hòa Bình, Sơn La cố tình không điền đáp án để những người sửa bài thi dễ dàng hơn. Suy đoán này khá hợp logic. Tuy nhiên, khi cơ quan điều tra chưa xác minh và thống kê cụ thể có bao nhiêu thí sinh làm như vậy, chúng ta không có căn cứ để khẳng định thí sinh biết việc nâng điểm từ khi làm bài thi", thầy Phương nói.

Trước ý kiến cho rằng với bài thi 40 câu trắc nghiệm, mỗi câu bốn phương án trả lời, chỉ cần chọn ngẫu nhiên thì chắc chắn trung bình được 2,5 điểm, thầy Phương cho rằng điều này "hoang đường". Bởi nếu thí sinh không biết chọn chiến thuật cố định một đáp án, điền loạn xạ thì không chắc chắn được 2,5 điểm mà nhiều khả năng bị dưới 2, thậm chí là 0 điểm.

Khi ra đề trắc nghiệm, người ra đề luôn có chủ ý từ việc khởi tạo cấu trúc nội dung đến việc ra các phương án A; B; C; D và cả việc phân bố đáp án đúng để có thể đánh lừa thí sinh khoanh đáp án không suy nghĩ. Khác với máy móc có thể điền đáp án ngẫu nhiên thì ngay cả học sinh kém cũng điền đáp án hoàn toàn không ngẫu nhiên mà có thể theo lý do vu vơ nào đó.

Để chắc chắn đạt từ 2 đến 3 điểm, theo thầy Phương, thí sinh phải có chiến thuật khoanh phương án trả lời. Thông thường tỷ lệ phân bố câu trả lời ở mỗi phương án A, B, C, D là 25% và thực tiễn có thể dao động từ 20% đến 30%. Như vậy, nếu không biết gì mà chọn trung thành một phương án, ví dụ tô đáp án B cho cả 40 câu hỏi, thí sinh sẽ được từ 2 đến 3 điểm.

Cách làm chiến thuật để chống điểm liệt này không phù hợp với thí sinh thi để xét tuyển đại học. Bởi mục đích thi tuyển sinh bằng trắc nghiệm không phải là phân loại chính xác những học sinh kém với nhau mà nhằm tuyển chọn học sinh khá, giỏi thực sự, thầy Phương phân tích. 

Phó giám đốc Trung tâm hỗ trợ phát triển tài năng gợi ý Bộ Giáo dục và Đào tạo tham khảo kỳ thi SAT của Mỹ. Đề thi Toán gồm hai phần, phần một 20 câu, làm trong 25 phút, trong đó 15 câu trắc nghiệm chọn đáp án và 5 câu tự điền đáp số. Phần 2 gồm 38 câu, làm trong 55 phút, trong đó 30 câu trắc nghiệm chọn đáp án và 8 câu tự điền đáp số. "Việc tích hợp hai định dạng trắc nghiệm trong một đề thi sẽ phân loại chính xác hơn năng lực học sinh", thầy Phương nhận định.