Hành trình truy bắt nghi phạm vụ thảm sát Paris

Cảnh sát Bỉ tham gia vào vụ đột kích bắt giữ Salah Abdeslam. Ảnh: AP

 Ngày 18/3, cảnh sát Bỉ tuyên bố đã bắt giữ được Salah Abdeslam, nghi phạm duy nhất còn sống từng tham gia vụ thảm sát ở thủ đô Paris của Pháp hồi tháng 11 năm ngoái khiến 130 người thiệt mạng. Vụ bắt giữ này chấm dứt một chiến dịch truy lùng nghi phạm khủng bố căng thẳng kéo dài hơn 5 tháng qua, với những lần vây bắt hụt đáng tiếc, theo NYTimes.

Abdeslam được xác định là một trong 7 nghi phạm đã đồng loạt thực hiện những vụ xả súng, đánh bom tự sát kinh hoàng tại nhiều địa điểm ở Paris. Sau vụ tấn công, Abdeslam đã được hai nghi phạm khác đưa về Bỉ để ẩn nấp. Lo sợ nghi phạm này sẽ tiếp tục thực hiện một vụ tấn công khác, thủ đô Brussels của Bỉ đã được đặt trong tình trạng báo động cao một tuần sau vụ thảm sát, và nhiều cuộc bố ráp, đột kích, vây bắt đã được tiến hành.

Ngày 15/11, chỉ hai ngày sau vụ tấn công Paris, nhà chức trách Pháp và Bỉ xác định Abdeslam là nghi phạm chính và phát lệnh truy nã trên toàn cầu. Anh trai Ibrahim của anh ta là một trong những kẻ kích nổ quả bom trên người ở Paris, và một người anh trai khác tên là Mohamed bị bắt một ngày sau đó tại "xóm liều" Molenbeek ở Brussels.

Ngày 16/11, cảnh sát Bỉ mở cuộc đột kích quy mô lớn vào một tòa nhà ở Molenbeek, khu vực tập trung rất đông người nhập cư tại ngoại ô Brussels. Cảnh sát địa phương không hề xa lạ gì với anh em nhà Abdeslam. Một quán bar do Ibrahim làm chủ bị đóng cửa trước đó không lâu vì chứa chấp những kẻ buôn bán ma túy.

Bản thân Salah là kẻ từng có tiền án tiền sự và bị nghi ngờ tham gia vào các nhóm tội phạm có tổ chức. Vì thành tích bất hảo này, tên của anh ta đã xuất hiện trên hệ thống kiểm tra của cảnh sát Pháp khi họ dừng chiếc xe chở Salah từ Paris về Brussels một ngày sau vụ thảm sát. Điều đáng tiếc là cảnh sát Pháp đã cho chiếc xe tiếp tục hành trình, vì lúc đó Salah chưa bị coi là có liên quan đến vụ tấn công.

Mấy ngày sau, nhà chức trách Pháp và Bỉ mới biết được rằng họ đã để sổng mất nghi phạm duy nhất còn sống sau vụ tấn công. Lo sợ một vụ tấn công tương tự sẽ xảy ra, chính quyền Brussels ngày 21/11 đã quyết định đóng cửa hệ thống tàu điện ngầm, hủy các trận bóng đá và khuyên người dân tránh xa các chỗ đông người, trong khi cả thủ đô được đặt trong tình trạng báo động cao.

Lệnh báo động được ban bố sau khi cảnh sát phát hiện nhiều vũ khí trong nhà của một công dân bị bắt giữ vì có liên quan đến vụ tấn công Paris. Những biện pháp an ninh nghiêm ngặt được áp dụng, chứng tỏ Bỉ rất lo sợ Salah sẽ thực hiện vụ tấn công nghiêm trọng không kém ở thủ đô nước này.

Sự bất lực của cảnh sát

Ngày 16/12, cảnh sát Bỉ tin rằng Salah đang ẩn náu trong một căn hộ ở Molenbeek, thế nhưng họ vấp phải một trở ngại lớn từ chính các quy định luật pháp nên không thể xông vào kiểm tra. Luật của Bỉ nghiêm cấm cảnh sát khám xét nhà dân từ 9 giờ tối đến 5 giờ sáng, nhằm đảm bảo quyền riêng tư cho công dân nước này.

Eric Van der Sijpt, người phát ngôn công tố viên liên bang ở Brussels, cho rằng Salah có thể đã bị bắt nếu như cảnh sát được quyền xông vào khám xét căn hộ ngay trong đêm. Lợi dụng lúc cảnh sát chưa kịp phong tỏa căn hộ và các tuyến phố xung quanh, Salah được cho là đã trốn ra ngoài, thoát khỏi vòng vây trong gang tấc. Đến sáng hôm sau, cảnh sát tiến vào tòa nhà, nhưng không bắt được nghi phạm.

"Chúng tôi có nhiều lý do để tin rằng Salah Abdeslam đã ở trong tòa nhà này vào tối hôm đó, nhưng cuộc đột kích vào sáng sớm hôm sau đã không thu được kết quả gì", ông Sijpt nói.

Việc cảnh sát Bỉ phải chờ đợi suốt cả đêm mới được quyền khám xét căn hộ nghi vấn đã phản ánh sự căng thẳng giữa nhu cầu an ninh với đảm bảo quyền công dân trong chính quyền các nước châu Âu và Mỹ, đặc biệt là trước nguy cơ xảy ra khủng bố ngày càng tăng.

Vài ngày sau cuộc đột kích thất bại, Thủ tướng Bỉ Charles Michel đã trình các biện pháp an ninh mới lên Quốc hội, trong đó có đề xuất cho phép cảnh sát tiến hành khám xét nhà của những người bị nghi ngờ tham gia vào hoạt động khủng bố hoặc sở hữu chất nổ, vũ khí vào bất cứ thời điểm nào trong ngày. Tuy nhiên, đề xuất này không được Quốc hội Bỉ thông qua ngay lập tức.

Trong khi đó, cảnh sát Bỉ vẫn không được phép làm trái luật, ngay cả khi thành phố được đặt trong tình trạng báo động cao nhất. Điều đó có nghĩa là họ vẫn không được xông vào nhà dân để khám xét trong thời gian từ 9 giờ tối đến 5 giờ sáng, trừ khi trực tiếp phát hiện hành vi tội phạm đang diễn ra trong căn hộ, hoặc được chủ nhà mời vào.

Trong một loạt các cuộc đột kích, khám xét sau đó, cảnh sát Brussels vẫn phải tiến hành vào lúc 8:45 tối, 15 phút trước khi họ bị cấm xông vào nhà dân. Vài ngày sau, báo chí Bỉ cho biết những cuộc đột kích này đã góp phần ngăn chặn một vụ tấn công mới. Tuy nhiên, trong số 16 người bị bắt trong các cuộc khám xét, 15 người được thả ngay ngày hôm sau.

Đến ngày 8/1, khi khám xét một căn hộ khác ở Brussels, cảnh sát Bỉ phát hiện một dấu vân tay của Salah Abdeslam, cùng với những vật liệu có thể được dùng để chế tạo một đai đánh bom tự sát, cũng như dấu vết của loại thuốc nổ đã được dùng trong vụ thảm sát Paris. Tuy nhiên, có vẻ như Salah đã kịp chuồn đi trước khi cảnh sát đến nơi.

Sau liên tiếp những lần bắt hụt Salah, cảnh sát và chính phủ Bỉ hứng chịu những lời chỉ trích ngày càng nặng nề từ dư luận về sự "kém cỏi" trong việc giám sát, theo dõi và truy lùng những phần tử Hồi giáo cực đoan có tư tưởng thân phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS).

Trước sức ép ngày càng tăng, ngày 5/2, chính phủ Bỉ tuyên bố tăng gấp đôi ngân sách dành cho các cơ quan cảnh sát, tình báo và tư pháp, lên mức 446 triệu USD. Cả hệ thống chính trị nước này cũng phải tự xem xét lại cách thức vượt qua những rào cản về chính trị và ngôn ngữ nhằm giám sát, đảm bảo an ninh tốt hơn đất nước vốn sử dụng tới ba ngôn ngữ chính là tiếng Pháp, Hà Lan và Đức.

Đấu súng và bắt giữ

Đến ngày 15 và 16/3, một chiến dịch đột kích chống khủng bố ở Brussels bỗng biến thành một cuộc đấu súng kinh hoàng. Khi cảnh sát bao vây một căn hộ ở quận Forest, nằm cách không xa trung tâm Brussels, nghi phạm gốc Algeria tên là Mohamed Belkaid đã dùng một khẩu AK-47 nã đạn về phía lực lượng hành pháp.

Bị ghìm chặt bởi hỏa lực từ khẩu AK, cảnh sát phải huy động một tay súng bắn tỉa để tiêu diệt Belkaid, thế nhưng hai nghi phạm khác trong căn hộ đã kịp lẻn ra cửa sau và chạy trốn qua mái nhà của các căn hộ gần đó. Tên của Belkaid được cho là đã xuất hiện trong danh sách những kẻ sẽ tham gia đánh bom tự sát của IS, do hãng NBC News của Mỹ thu được từ một người Syria.

Cảnh sát Bỉ tin rằng Salah Abdeslam là một trong hai kẻ trốn thoát khỏi căn hộ này sau trận đấu súng. Khám xét căn hộ, cảnh sát tìm ra những manh mối dẫn họ tới xóm liều Molenbeek, và quyết định mở một cuộc đột kích nữa vào căn nhà chung cư ở khu này vào ngày 18/3.

Cuộc đột kích diễn ra vào lúc 4:45 chiều, khi một loạt tiếng súng bất ngờ vang lên giữa tòa nhà chung cư tại Molenbeek. Các nhân chứng cho hay cảnh sát bắt đầu sử dụng loa phóng thanh kêu gọi nghi phạm đầu hàng, trong lúc những tiếng súng vẫn rền vang không dứt.

Truyền hình Bỉ phát sóng hình ảnh lực lượng đặc nhiệm kéo một người đàn ông bịt mặt bước đi tập tễnh vào một chiếc xe cảnh sát. Vài giờ sau, những tiếng nổ vang lên ở một khu nhà gần đó, nơi cảnh sát tiếp tục bắt giữ 4 nghi phạm khủng bố khác, trong đó có 3 người thân của Salah có hành vi che giấu cho nghi phạm này. Cảnh sát Bỉ xác nhận Salah Abdeslam đã bị bắn vào chân và bị bắt giữ, chấm dứt chiến dịch truy lùng nhiều tháng trời với một trong những kẻ khủng bố nguy hiểm nhất.