Mẫu khu trục hạm Nga từng khiến tàu ngầm phương Tây e sợ

Tàu khu trục chống ngầm lớp Udaloy I. Ảnh: Military Today.

Liên Xô từ thập niên 1980 đã phát triển hàng loạt khu trục hạm lớp Udaloy với những tính năng khiến hạm đội tàu ngầm Mỹ và NATO phải e ngại, nhằm bảo vệ biên đội tàu sân bay và tuần dương hạng nặng của Moscow khi tác chiến xa bờ, theo WATM.

Vào thập niên 1970, hải quân Liên Xô nhận định việc đóng tàu chiến đa năng với lượng giãn nước lớn là quá tốn kém. Thay vào đó, Moscow quyết định chế tạo các mẫu chiến hạm chuyên biệt cho từng nhiệm vụ. Kết quả là sự ra đời của tàu khu trục chống hạm - phòng không Đề án 956 "Sovremenny" và tàu khu trục chống ngầm cỡ lớn Đề án 1155 "Fregat".

Đề án 1155 "Fregat" (Udaloy I) và Đề án 1155.1 "Fregat II" (Udaloy II) được đóng cho hải quân Liên Xô và Nga trong giai đoạn 1980-1999. Cả hai mẫu đều do Cục thiết kế nhà nước Severnoye thiết kế, trong đó Udaloy II là bản nâng cấp được trang bị hệ thống định vị thủy âm (sonar) và phòng không hiện đại, cùng động cơ turbine khí.

Lớp Udaloy được phát triển từ thiết kế tàu hộ vệ chống ngầm Đề án 1356 "Burevestnik". Do được thiết kế chuyên về săn ngầm, các tàu khu trục Udaloy có năng lực chống hạm và phòng không khá hạn chế. Mỗi tàu Udaloy có lượng giãn nước tiêu chuẩn 6.930 tấn, dài 163 m, rộng 19 m, tốc độ tối đa 53 km/h, tầm hoạt động 19.400 km ở vận tốc hành trình 30 km/h.

Vũ khí chính của khu trục hạm lớp Udaloy I là hai cụm ống phóng tên lửa, trang bị 8 tên lửa chống ngầm thuộc tổ hợp Metel. Loại vũ khí này được phát triển từ tên lửa chống hạm P-120 "Malakhit", sử dụng động cơ nhiên liệu rắn và dẫn đường bằng lệnh điều khiển vô tuyến từ tàu mẹ.

Phiên bản "Rastrub" được phát triển sau này mang theo ngư lôi chống ngầm đa năng UGMT-1 và một đầu nổ nặng 185 kg để diệt tàu mặt nước. Trong chế độ chống ngầm, tên lửa có tầm bắn 50 km, thường phóng tới mục tiêu ở độ cao 400 m, sau đó giải phóng ngư lôi hoặc bom chìm cỡ nhỏ xuống khu vực tàu ngầm hoạt động. Khi diệt tàu mặt nước, Metel đạt tầm bắn 90 km và bay cách mặt biển khoảng 15 m để tránh bị phát hiện.

Các quả đạn Metel và Rastrub đều có tầm bắn vượt quá khả năng đánh trả của ngư lôi trên tàu ngầm NATO. Lớp Udaloy I còn được trang bị 8 ống phóng lôi cỡ 553 mm và hai bệ phóng rocket chống ngầm RBU-6000, chuyên để chặn ngư lôi hoặc diệt tàu ngầm ở khoảng cách gần.

Dù không có khả năng phòng không hạm đội, các tàu Udaloy vẫn có khả năng tự bảo vệ tương đối tốt trước máy bay và tên lửa đối phương, nhờ 64 quả đạn trong tổ hợp 3K95 Kinzhal, có tầm bắn khoảng 12 km và đủ sức tấn công 4 mục tiêu cùng lúc. Việc giao chiến tầm gần được giao cho hai pháo hạm đa năng AK-100 cỡ nòng 100 mm và 4 pháo phòng thủ cực gần AK-630 cỡ 30 mm.

Biến thể Udaloy II được phát triển từ năm 1982, với mục tiêu phát triển mẫu khu trục hạm cân bằng hơn, tăng cường khả năng chống hạm so với mẫu Udaloy I. Phiên bản mới thay thế tổ hợp tên lửa chống ngầm Metel bằng 8 tên lửa diệt hạm siêu thanh P-270 Moskit, trong khi cụm RBU-6000 được thay bằng tổ hợp rocket chống ngư lôi và người nhái UDAV-1.

Tàu khu trục Đô đốc Chabanenko thuộc lớp Udaloy II. Ảnh: Wikipedia.

Khả năng diệt tàu ngầm tầm xa của Udaloy II được duy trì nhờ tổ hợp tên lửa RPK-2 Vyuga, được bắn qua cụm ống phóng lôi cỡ 533 mm. Lớp tàu này cũng được trang bị hệ thống pháo uy lực hơn, gồm một hải pháo nòng đôi AK-130 cỡ nòng 130 mm và hai cụm pháo - tên lửa phòng không Kashtan.

Ban đầu, Liên Xô dự tính đóng 15 tàu khu trục lớp Udaloy nhưng chỉ có 12 tàu lớp Udaloy I và một tàu Udaloy II được chế tạo. Hồi năm 2006, tàu Đô đốc Karlamov được cho là đã được nâng cấp lên chuẩn Udaloy II. Tháng 4/2010, nhà máy đóng tàu Severnaya Verf tuyên bố khu trục hạm Phó đô đốc Kulakov, vốn bị loại biên từ năm 1990, đã được hiện đại hóa theo chuẩn Udaloy II. Con tàu này bắt đầu tuần tra trên biển từ năm 2013.

Tới năm 2015, hải quân Nga tuyên bố 5 trên 8 tàu lớp Udaloy I sẽ được nâng cấp theo chương trình hiện đại hóa lực lượng cho tới năm 2022. Ngoài việc đại tu hệ thống tác chiến điện tử và hỗ trợ sự sống, chúng sẽ được trang bị tên lửa hành trình tầm xa P-800 Oniks và Kalibr. Tuổi thọ hoạt động của 5 tàu sẽ được kéo dài thêm 30 năm, cho tới khi Nga biên chế đủ số tàu hộ vệ hạng nặng thuộc Đề án 22350 "Đô đốc Gorshkov".

Hiện Nga thường triển khai tàu khu trục Udaloy trong đội hình hộ tống tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov, hoặc tuần tra độc lập trên các đại dương của thế giới. Dù chỉ có 9 chiếc, lớp Udaloy vẫn là lực lượng săn ngầm đáng sợ mà hải quân Mỹ và NATO không thể xem thường, chuyên gia quân sự Harold Hutchison nhấn mạnh.