Tham vọng dùng nam châm diệt tàu ngầm Liên Xô của NATO

Ảnh minh họa.

 Vào thời kỳ cao điểm của Chiến tranh Lạnh, Liên Xô sở hữu hàng trăm tàu ngầm đầy uy lực, buộc các nhà hoạch định phương Tây làm mọi cách để đối phó. Một trong những ý tưởng ngớ ngẩn nhất là "bom nam châm nhẹ", nhằm tăng khả năng phát hiện tàu ngầm Liên Xô và khiến chúng mất khả năng hoạt động, theo National Interest.

Sử gia Steve Weintz cho biết vào cuối những năm 1940, công nghệ thu được từ Đức giúp Liên Xô hoàn thiện hạm đội tàu ngầm mạnh và hiện đại, đủ sức đe dọa các tuyến hàng hải của NATO. Trong cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962, Liên Xô đã sở hữu lực lượng tàu ngầm lớn nhất thế giới với khoảng 300 tàu ngầm diesel-điện và hạt nhân.

Sức mạnh hạm đội dưới nước của Liên Xô vượt trội hoàn toàn so với NATO. Điều này buộc phương Tây tìm kiếm mọi giải pháp để đối phó với tàu ngầm Liên Xô. Một nhà khoa học Canada đề xuất giải pháp chế tạo thiết bị gây tiếng ồn dưới biển, với thành phần chính là cụm nam châm có khả năng bám dính lên vỏ kim loại của tàu ngầm Liên Xô để khiến chúng dễ bị phát hiện hơn.

Khối nam châm này sẽ không bám chặt vào thân tàu, mà chỉ dính một cách lỏng lẻo. Chuyển động trong nước sẽ làm nam châm đập vào thân tàu, gây tiếng ồn lớn và làm lộ vị trí. Thiết bị này đơn giản, nhưng đòi hỏi nhiều thời gian và nỗ lực để tháo bỏ. Nó có thể làm giảm khả năng sẵn sàng chiến đấu của biên đội tàu ngầm Liên Xô.

Cuối năm 1962, hải quân Anh đưa tàu ngầm diesel HMS Auriga tới Canada để tham gia huấn luyện chống ngầm với hải quân nước này. Anh từng giúp Canada thành lập lực lượng tàu ngầm, nên hai nước thường tổ chức tập trận chung.

Chiếc Auriga cũ kỹ dành phần lớn thời gian để mô phỏng tàu ngầm diesel Liên Xô trong bài tập tác chiến chống ngầm với lực lượng Mỹ và Canada. Trong một lần tập trận kéo dài ba tuần, HMS Auriga trở thành mục tiêu cho các tàu chiến mặt nước, máy bay và tàu ngầm khác, bao gồm cả tàu ngầm hạt nhân mới của hải quân Mỹ.

Trong cuộc tập trận này, Auriga bị tấn công bằng bom nam châm. Một máy bay tuần tra Canada đã thả lượng lớn nam châm xuống vị trí HMS Auriga hoạt động. Biện pháp này có vẻ kỳ dị, nhưng lại có hiệu quả đáng ngạc nhiên. Những khối nam châm bám vào tàu Auriga, gây hàng loạt tiếng va đập loảng xoảng, tất cả đều được nhận dạng trên hệ thống định vị thủy âm (sonar) của lực lượng tập trận. Tuy nhiên, sau đó hàng loạt vấn đề xảy ra.

Khi HMS Auriga nổi lên vào cuối đợt tập trận, các nam châm đã lọt vào những lỗ hổng và rãnh nước trên vỏ tàu. Chúng nằm ở khắp mọi nơi và không thể được loại bỏ trên biển. Sau nhiều tuần nằm trong xưởng cạn ở Halifax, những khối nam châm mới được tháo hết, khiến hải quân Anh tiêu tốn nhiều chi phí và nhân lực.

Bom nam châm cũng đem lại kết quả tương tự với tàu ngầm Liên Xô, buộc nhiều chiếc phải quay trở về cảng, thay vì hoàn thành nhiệm vụ tuần tra. Nhưng vì sở hữu hạm đội tàu ngầm khổng lồ, việc thiếu hụt một số tàu không phải là vấn đề quá lớn đối với Liên Xô.

Nhưng NATO thì không có lợi thế như đối thủ. Các kíp săn ngầm không thể luyện tập với mục tiêu trúng bom nam châm. Họ cũng không có đủ tàu để thực hiện những cuộc tập trận tốn kém như vậy. Ý tưởng bom nam châm hoạt động chính xác như dự định, nhưng nó không phù hợp để triển khai trên quy mô lớn. Kết quả là dự án bị hủy chỉ sau vài lần triển khai.