Ấn Độ đang xây con đường tơ lụa của riêng mình?

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Trước kế hoạch “Một vành đai, một con đường (OBOR)” của Trung Quốc, Ấn Độ cũng hiện có một kế hoạch xuyên lục địa của riêng mình, đó là Hành lang vận tải Bắc Nam (NSTC), nhằm mục đích kết nối quốc gia này với Iran, Nga, Caucasus và khu vực Trung Á.

Về cơ bản, NSTC là một hành lang thương mại đa mô hình dài 7.200 km, kéo dài từ Ấn Độ đến Nga, nối Ấn Độ Dương với vịnh Ba Tư tới biển Caspi. Hàng hóa được vận chuyển bằng đường biển từ các cảng Jawaharlal Nehru và Kandla ở miền Tây Ấn Độ tới cảng Bandar Abbas của Iran, sau đó bằng đường bộ và đường sắt về phía bắc, qua Baku (Azerbaijan) tới Moscow và St. Petersburg (Nga), trong khi tuyến đường thứ hai có thể chạy dọc theo vùng đông biển Caspi, tiếp cận tuyến đường sắt mới Kazakhstan-Turkmenistan-Iran và hợp nhất với NSTC.

2 lộ trình của NSTC. Ảnh: Forbes

Ý tưởng dẫn đến sự xuất hiện của NSTC là hành lang quốc tế này sẽ giúp giảm chi phí và thời gian cần thiết để vận chuyển hàng hóa giữa những thành phố như Mumbai, Bandar Abbas, Tehran, Baku, Aktau (Kazakhstan), Moscow và St. Petersburg. Điều này được cho rằng sẽ là động lực thúc đẩy thương mại khắp một khu vực đang hội nhập và phát triển rất nhanh. Ấn Độ hiện có khối lượng giao dịch thương mại với Nga tương đối thấp, với kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt 1,6 tỷ USD trong năm 2015, một con số quá nhỏ nếu xét đến quy mô của hai nền kinh tế này.

Theo Ấn Độ, sự chênh lệch này một phần là do vấn đề logistics. Hiện tại, việc chuyên chở hàng hóa đến hai quốc gia này đòi hỏi lộ trình dài và phức tạp bằng tàu đi qua biển Arab, kênh đào Suez, Địa Trung Hải, Bắc Hải và biển Baltic, tối thiểu phải mất đến 45 ngày. NSTC chính là “phương thuốc đặc trị” cho điều này.

“Tuyến đường này có thể giúp giảm lộ trình từ Mumbai đến St. Petersburg xuống còn phân nửa”, Jonathan Hillman, giám đốc bộ phận Tái kết nối châu Á của Trung tâm nghiên cứu chiến lược quốc tế, cho biết. “Theo một số ước tính, NSTC thậm chí có nhiều hứa hẹn về mặt kinh tế hơn so với một số tuyến đường Đông Tây mới xuất hiện trên đất liền”. Cho đến nay, ba đợt kiểm tra đã cho thấy được tính khả thi của NSTC. Hai đợt kiểm tra trong năm 2014 cho thấy rằng tuyến đường mới này rẻ hơn 30% và ngắn hơn 40% so với việc vận chuyển bằng đường biển hiện tại.

Cũng như với hầu hết các dự án con đường tơ lụa mới, việc phát triển NSTC đã được bắt đầu cách đây 15 năm. Ý tưởng này lần đầu được đưa ra vào năm 2000, rồi 2 năm sau, Nga, Ấn Độ và Iran chính thức ký một thỏa thuận biến nó thành hiện thực.

Trong khi kế hoạch OBOR của Trung Quốc tiếp tục phủ cả một phần lớn khu vực Á Âu đồng thời mạnh tay “tiếp thị” sự kết nối khu vực và lợi ích của việc kết nối tốt hơn với Trung Quốc, thì Ấn Độ đã cẩn thận xem xét các dự án phát triển quốc tế của riêng họ. Dưới chính sách kết nối Trung Á, Ấn Độ đang cố gắng tích hợp vào cơ cấu kinh tế và hạ tầng của khu vực Á-Âu.

Ngoài NSTC, Ấn Độ là một động lực thúc đẩy lớn phía sau các dự án khác như  phát triển cảng Chabahar của Iran, nơi được mong đợi sẽ có khối lượng hàng hóa tăng gấp 5 lần lên 12,5 triệu tấn/năm; một con đường dài 218 km nối trung tâm Afghanistan với biên giới Iran; dự án đa mô hình Kaladan ở Myanmar; đường sắt xuyên Á (TAR) chạy từ Dhaka tới Istanbul; xa lộ India-Myanmar-Thailand; và có thể là phát triển cảng Trincomalee ở Sri Lanka.

Ngoài các dự án cơ sở hạ tầng, Ấn Độ cũng đã chủ động kết nối về mặt chính trị khi gần đây tham gia vào Tổ chức Hợp tác Thượng Hải và ký Công ước hải quan TIR – một thỏa thuận hợp tác giữa 71 quốc gia để vận chuyển hàng hóa quốc tế hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, Ấn Độ đang cố gắng làm cho Thỏa thuận xe hơi & xe gắn máy giữa Bangladesh-Bhutan-Ấn Độ-Nepal được chính thức chấp nhận, và cũng đang thảo luận một sự hợp tác với Liên minh Kinh tế Á Âu (EAU) – một liên minh thuế quan gồm Nga, Belarus, Kazakhstan, Kyrgyzstan, và Armenia.

Như Bipul Chatterjee và Surendar Singh đã chỉ ra trên tờ The Diplomat, động lực khiến cho Ấn Độ có những nỗ lực kết nối tốt hơn với vùng Trung Á hiện không còn đơn thuần là lý do địa chính trị và làm cho việc vận chuyển hàng hóa được hiệu quả hơn. Ấn Độ hiện là quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn thứ tư thế giới, với nhu cầu tăng nhanh mỗi ngày – và việc cung cấp những nguồn tài nguyên thiên nhiên như thế là thế mạnh của vùng Trung Á.

NSTC và các dự án liên quan hiện giúp cho Ấn Độ tiếp cận tốt hơn với trung tâm Á-Âu trong khi hoàn toàn tránh được Pakistan, quốc gia đang rất hấp dẫn đối với New Delhi – đặc biệt là khi Trung Quốc tham gia vào hành lang kinh tế Trung Quốc – Pakistan.

Đối với những quốc gia ở giữa vùng Á-Âu như Iran, Kazakhstan, Turkmenistan và các quốc gia vùng Caucasus, sự kết nối là “vị vua mới” ở đây. Những quốc gia này đang tìm cách hợp tác với cùng một mục tiêu giống nhau: chuyển mình từ nơi chẳng ai biết đến thành trung tâm của thế giới. Ngay lúc này đây, họ đang hợp tác với những “ông lớn” trong lĩnh vực kinh tế địa chính trị trên tất cả các lĩnh vực để tạo ra một mạng lưới khổng lồ các tuyến đường thương mại Đông Tây và Bắc Nam đang nằm ở các vị trí chiến lược trong mỗi quốc gia.