Doanh nghiệp Nhật: Môi trường đầu tư Việt Nam đang xấu đi

Khảo sát về thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp (DN) Nhật Bản tại Việt Nam do Tổ chức xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) tiến hành cuối năm 2015 và công bố sáng ngày 23-2 tại Hà Nội cho thấy đánh giá môi trường đầu tư Việt Nam tăng tính rủi ro.

Ông Atsusuke Kawada, Trưởng đại diện văn phòng JETRO Hà Nội, phát biểu tại buổi họp báo

Theo đó, trong 5 hạng mục hàng đầu chung của toàn khu vực về "rủi ro trong môi trường đầu tư" của toàn khu vực thì Việt Nam đã tăng 4 điểm ở hạng mục so với năm 2014, cho thấy môi trường đầu tư đang xấu đi. Trên 60% số DN chỉ ra vấn đề "rủi ro về hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, vận hành thiếu minh bạch" khiến Việt Nam rơi vào vị trí thứ 3 về độ rủi ro trong 15 quốc gia được tiến hành khảo sát tại châu Á và châu Đại Dương.

Bên cạnh đó, hơn một nửa số DN nhận định vấn đề rủi ro là "chi phí nhân công tăng cao", "thủ tục hành chính phức tạp", "chính sách, thủ tục thuế phức tạp", chính quyền địa phương vận dụng chính sách không rõ ràng.

"Như vậy, các DN Nhật Bản đánh giá môi trường đầu tư Việt Nam đang xấu đi, hầu như chưa có cải thiện nào cả. Dù chúng tôi biết Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư song trên thực tế, các DN Nhật Bản chưa cảm nhận được điều này" - ông Atsusuke Kawada, Trưởng đại diện văn phòng JETRO Hà Nội, phát biểu tại buổi họp báo.

Liên quan đến các khó khăn trong hoạt động kinh doanh, Việt Nam vẫn thuộc tỷ lệ cao khi có gần 80% DN đưa ra vấn đề về "lương cho nhân viên sở tại tăng", và 65% DN trả lời "khó khăn trong thu mua nguyên vật liệu, linh kiện tại nước sở tại".

Các DN Nhật đánh giá tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam đạt 32,1%, giảm 1,1% điểm so với năm trước. Tỷ lệ này thấp hơn Trung Quốc (65%), Thái Lan (56%), Indonesia (41%), Malaysia (36%). Trong đó tỷ lệ ở khu vực miền Nam (47,3%) cao hơn ở miền Bắc (32,0%). Xét cụ thể hơn về tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam sẽ thấy tỷ lệ cung ứng từ các DN nội địa là 41,2%, giảm 2,3% điểm so với năm 2014. So với các quốc gia khác, tỷ lệ cung ứng từ DN nước ngoài khác (không phải DN Việt Nam, Nhật Bản) còn cao.

Báo cáo nêu rõ để nâng cao năng lực cạnh tranh về chi phí, Việt Nam cần tăng cường thu mua từ các DN trong nước.

Đánh giá về lợi thế môi trường đầu tư Việt Nam, các DN Nhật cho rằng đó là chi phí nhân công rẻ (đứng thứ 3 trong số 15 quốc gia), tình hình chính trị, xã hội ổn định, quy mô thị trường, khả năng tăng trưởng.

Số DN Nhật làm ăn ở Việt Nam có lãi trong năm 2015 cũng giảm so với năm trước (58,8% DN trả lời "có lãi", giảm 3,5% so với năm 2014), trong khi số DN lỗ chiếm 26,2%, tăng 1,3% điểm so với năm 2014. Nếu tính theo loại hình DN thì trong ngành công nghiệp chế tạo, các DN chế xuất trả lời "có lãi" chỉ dừng lại ở khoảng 56%, nằm dưới mức trung bình so với tổng thể.

Tuy nhiên, 63,9% DN Nhật Bản đầu tư tại Việt Nam có kế hoạch mở rộng kinh doanh trong năm 2016 và tiếp tục coi đây là địa điểm đầu tư quan trọng với mục đích chính là tăng doanh thu (85% DN). Con số này cao hơn Trung Quốc (38,1%) và nhiều quốc gia khác. Trong ngành công nghiệp phi chế tạo, khoảng 65% DN cho rằng lý do chính là "khả năng tăng trưởng và tiềm năng cao".

Một lý do khác nữa là các DN Nhật cũng kỳ vọng vào việc hội nhập kinh tế của Việt Nam. Trong đó, kỳ vọng lớn nhất qua việc Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) ra đời là đơn giản hóa các thủ tục hải quan, dỡ bỏ thuế nhập khẩu, chính sách thuế, thống nhất trong việc vận dụng, giải thích quy tắc nguồn gốc xuất xứ. Kỳ vọng đối với Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) về thuận lợi hóa trong thương mại và thuế quan, tiếp cận thị trường hàng hóa, quy tắc nguồn gốc xuất xứ.

Chương trình khảo sát này của JETRO đã được tiến hành từ năm 1987, đến nay đã qua 29 lần khảo sát, tiến hành khảo sát 9.590 DN Nhật Bản đầu tư vào 20 quốc gia, vùng lãnh thổ. Tại Việt Nam, có 557 DN trả lời hợp lệ, tỷ lệ trả lời hợp lệ là 54,2%.