Giải thưởng HCM, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN: Động lực cho nhà khoa học

Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc

Đây chính là những giải thưởng danh giá đối với các nhà khoa học, góp phần khuyến khích, tạo động lực và điều kiện thuận lợi cho các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ, say mê nghiên cứu, đổi mới sáng tạo.

Nhân dịp này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc.

Thứ trưởng có nhận xét gì về các công trình/cụm công trình đăng ký xét chọn trong đợt này?

Thứ trưởng Phạm Công Tạc: Lần đầu tiên nhà nước trao giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng nhà nước về KH&CN vào năm 1996. Tức là sau hơn nửa thế kỷ kể từ khi nước ta giành được độc lập. Trong những đợt đầu trao giải thưởng, các tác giả được vinh danh phần lớn là những nhà khoa học lão thành, đầu ngành đã có đóng góp lâu dài cho nền khoa học và cho đất nước.

Đây là lần thứ năm trao giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng nhà nước về KH&CN. Đợt xét giải thưởng năm nay xuất hiện nhân tố mới: Đó là sự tham gia của các công trình của những nhà khoa học trẻ và công trình của các nhà khoa học trong khối doanh nghiệp.

Và một trong số đó đã được giải thưởng Hồ Chí Minh. Đó là công trình "Xây dựng đồng bộ hạ tầng kỹ thuật đô thị, nông thôn, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu" của tác giả Hoàng Đức Thảo (Công ty TNHH Thoát nước và phát triển đô thị tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu)

Sau mỗi đợt trao Giải thưởng, dường như thông tin về công trình, về tác giả đạt giải đi vào quên lãng. Đợt trao giải lần này, Bộ KH&CN có kế hoạch tuyên truyền như thế nào, thưa ông?

Thứ trưởng Phạm Công Tạc: Nghiên cứu khoa học là công việc hết sức âm thầm. Kết quả của lao động nghiên cứu sáng tạo cải thiện chất lượng cuộc sống của nhân loại, nhưng những đóng góp của các nhà khoa học không phải lúc nào cũng được mọi thành viên trong xã hội biết đến. Có những công trình khoa học  chỉ đóng vai trò trong một giai đoạn lịch sử nhất định. Do đó, nếu có tạo ra cảm giác cho độc giả như vậy cũng là điều tự nhiên.

Đây là giải thưởng mà Đảng, nhà nước muốn tôn vinh những lao động sáng tạo âm thầm đó.

Đợt trao giải lần này, chúng tôi thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các cơ quan truyền thông tổ chức nhiều hoạt động trong suốt quá trình xét giải để quảng bá, giới thiệu về các công trình, tác giả được giải và đặc biệt là sẽ tổ chức lễ trao giải thưởng trọng thể vào dịp Quốc khánh để toàn xã hội, cộng đồng trong và ngoài nước biết đến.

Sau khi tổ chức trao giải thưởng, Bộ KH&CN có kế hoạch thế nào để các giải thưởng tiếp tục phát huy giá trị trong đời sống thực tiễn?

Thứ trưởng Phạm Công Tạc: Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về KH&CN được trao cho các công trình thuộc rất nhiều lĩnh vực KH&CN, KH&XHNV, Khoa học kỹ thuật... Trong đó có những công trình khoa học ứng dụng, có những công trình nghiên cứu cơ bản, nên việc phát huy kết quả nghiên cứu trong thực tiễn cũng ở những mức độ khác nhau, phù hợp với đặc thù của từng lĩnh vực nghiên cứu.

Đồng thời, các công trình nghiên cứu ứng dụng khi được trao giải thưởng đều đã phải chứng minh được giá trị thực tiễn. Công trình thường đã có đóng góp rất lớn trong đời sống kinh tế xã hội. Giải thưởng là ghi nhận kết quả của một quá trình đóng góp.

Cuối cùng, được trao giải thưởng cũng sẽ giúp các công trình được biết đến rộng rãi hơn, lan toả giá trị trong cộng đồng, và càng được triển khai ứng dụng nhiều hơn.