Giao thông vận tải: Điểm tựa cho chiến thắng Điện Biên Phủ

Các lực lượng ngành GTVT có vai trò to lớn trong chiến thắng Điện Biên Phủ. Ảnh tư liệu

Chúng ta không thể phủ nhận những vấn đề có tính chất quy luật phổ quát của chiến tranh như vai trò của GTVT đối với chiến tranh. Thắng lợi hay thất bại của mỗi một trận chiến hay của cả cuộc chiến tranh đều liên quan tới vấn đề tổ chức giao thông có đáp ứng được với mục đích, yêu cầu và ý đồ chiến lược của bộ thống soái hay không. Trong chiến dịch Điện Biên Phủ diễn ra từ tháng 3 đến tháng 5 năm 1954 nói riêng hay toàn bộ chiến cuộc Đông xuân 1953 - 1954 của Việt Nam nói chung - một chiến dịch có tầm quan trọng và ý nghĩa quyết chiến chiến lược đối với cả hai bên Việt Nam và thực dân Pháp thì vấn đề tổ chức mở, bảo vệ hệ thống đường để hành quân và vận chuyển các loại vật chất hậu cần, phương tiện chiến tranh phục vụ cho chiến dịch trở nên vô cùng cấp thiết, có ý nghĩa sống còn. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: Chiến dịch Điện Biên Phủ là một chiến dịch rất quan trọng, không những về quân sự mà cả về chính trị, không những đối với trong nước mà đối với quốc tế. Vì vậy, toàn quân, toàn dân, toàn Đảng phải tập trung hoàn thành cho kỳ được.

Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của vấn đề, cùng với việc gấp rút chuẩn bị các mặt khác như phương án tác chiến, lực lượng, phương tiện chiến đấu..., tuyến GTVT phục vụ cho chiến dịch được Trung ương Đảng ta chỉ đạo triển khai ráo riết từ Bộ đến các địa phương và các đơn vị cơ sở. Nhiệm vụ mở đường và bảo đảm GTVT cho chiến dịch, phục vụ 42.750 cán bộ, chiến sỹ, trong đó có lực lượng pháo binh, cơ giới và 260.000 dân công hoạt động chuyển quân tập kết trước, trong và sau chiến dịch trở nên cấp bách, cần phải bảo đảm chất lượng.

Theo đó, Trung ương Đảng đã chỉ đạo triển khai xây dựng thành công hệ thống trục chính phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ trên ba hướng tuyến.

Hướng tuyến chính phía Bắc từ biên giới Việt - Trung về Thái Nguyên đi Yên Bái theo đường 13 bến Ba Khe - Cò Nòi (giáp đường 41 phía Nam tỉnh Sơn La). Đây là trục chính vận chuyển các loại vũ khí, khí tài phục vụ chiến dịch nên Việt Nam tập trung 02 vạn dân công với khoảng 02 triệu ngày công thi công suốt ngày đêm, làm mới đoạn Yên Bái - Cò Nòi…

Đồng thời, để tạo chân hàng từ biên giới Việt - Trung về tập kết tại Bắc Kạn, Thái Nguyên, ngành GTVT hai tỉnh Bắc Kạn và Thái Nguyên đã huy động một khối nhân lực lớn sửa chữa, nâng cấp và mở tiếp tuyến đường từ Thủy Khẩu đi Bắc Kạn và Thái Nguyên; đường Võ Nhai - Bắc Sơn và mở rộng bến phà Thác Oánh; đường Cao Bằng - Bắc Kạn qua Chợ Mới - Bờ Đậu lên Tây Bắc hoặc Cao Bằng - Bắc Kạn - Tuyên Quang - Yên Bái - Ba Khe - Cò Nòi…; đường 31 - Chợ Chu - Quán Vuông - Khuôn Ngàn nối đường 3 lên căn cứ an toàn Đèo Khế. Đầu năm 1953, quân và dân ta mở tuyến mới từ biên giới Việt - Trung về Thái Nguyên - đường Võ Nhai - Phổ Yên nối đường Lạng Sơn - Bắc Sơn - Đình Cả - La Hiên - Linh Nham. Đầu năm 1954, Việt Nam tiếp tục huy động lực lượng làm đường 1B từ Đồng Đăng đi Thái Nguyên. Đường này trở thành con đường lớn nhất thời kỳ chống thực dân Pháp, có bề mặt rộng 5,5m, rải đá cấp phối.

Hướng tuyến phía Nam từ Nghệ An - Thanh Hóa và vùng tự do Liên khu III ra Hòa Bình dài trên 320km. Việt Nam đã huy động tới 2,6 vạn dân công với khoảng 2,6 triệu ngày công làm đường và bảo đảm giao thông cho các loại xe thô sơ, xe thồ vận chuyển lương thực, thực phẩm ra chiến trường. Trước đó, từ năm 1952 - 1953, ngành GTVT hai tỉnh đã huy động lực lượng thanh niên xung phong và dân công làm tuyến đường này, nối với đường 7 phục vụ các chiến dịch Tây Bắc, Hòa Bình và Thượng Lào. Để phục vụ cho chiến dịch Điện Biên Phủ, ngành GTVT hai tỉnh Thanh Hóa và Nghệ An tiếp tục khôi phục, nâng cấp và bảo đảm giao thông trên toàn tuyến. Riêng Thanh Hóa tập trung 13.564 dân công và 6.320 thanh niên xung phong của Khu làm đường 15A đoạn Hồi Xuân - Mục Sơn, Mục Sơn - Đồng Trầu dài 114km. Nhân dân vùng đồng bằng Liên khu III từ Nho Quan và các vùng Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình nô nức đi dân công vận chuyển lương thực, thực phẩm lên Hòa Bình và tiếp tục về chiến trường Điện Biên Phủ.

Hướng tuyến Đông - Tây từ Hòa Bình theo đường 6 (41), 42 đi Tuần Giáo - Điện Biên Phủ cũng được gấp rút xây dựng. Đây là trục chính quy tụ các hướng vận tải từ phía Bắc vào, phía Nam ra, phía Đông lên để tiếp tục đi thẳng ra chiến trường. Do lưu lượng phương tiện vận tải, xe kéo pháo, xe thồ, bộ đội, dân công đi lại trên tuyến chính quá đông, thường ùn tắc, Việt Nam chủ trương mở thêm một số tuyến mới để phân luồng vận tải như: Mở tuyến từ vùng sông Mã đi Mường Luân - Nà Sang vận chuyển gạo của dân công Thanh Hóa lên phục vụ cho các đơn vị tác chiến ở phía Nam Điện Biên Phủ; mở đường cho vận tải thô sơ theo đường mòn vượt núi qua Khẩu Hu, Cò Chảy ở phía Bắc Điện Biên Phủ để tập kết gạo, đạn cho các đơn vị tác chiến ở mũi phía Bắc và phía Tây Điện Biên Phủ; mở tuyến vận chuyển từ Ba Nậm Cúm qua Lai Châu đi Bản Tấu.

Trên cơ sở mở, nâng cấp trục chính tuyến đường GTVT phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ, Việt Nam đã hình thành nên mạng lưới giao thông trục chính tiếp tế, vận tải dày đặc, liên hoàn chặt chẽ. Với sự nỗ lực của hàng chục vạn cán bộ, chiến sỹ, dân công, thanh niên xung phong, Việt Nam đã hình thành lên một mạng đường với tổng chiều dài luồng tuyến vận tải cho chiến dịch Điện Biên Phủ lên tới 3.500km. Nếu tính các đoạn tuyến nối tiếp nhau, tổng chiều dài đường là 2.500km. Hệ thống này được xây dựng bằng sức lao động và cả xương máu của hàng vạn dân công, thanh niên xung phong, công binh… Ngoài ra, ta còn tận dụng khai thác sông Đà, thượng nguồn sông Mã, sông Nậm Na để vận chuyển cho chiến dịch.

Trên cơ sở hệ thống đường sá được nâng cấp phát triển, chúng ta đã huy động lực lượng phương tiện vận tải có thể nói là lớn nhất trong toàn bộ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp vào vận chuyển tiếp tế cho chiến dịch Điện Biên Phủ bao gồm lực lượng vận tải cơ giới của quân đội, đoàn xe quốc doanh 28 chiếc, 628 ô tô vận tải các loại của Bộ Giao thông Công chính; lực lượng vận tải bộ hùng hậu với hàng chục vạn dân công và 20.991 xe đạp thồ, 7.000 xe cút kít, 1.800 xe trâu, 300 xe ngựa cùng hàng trăm thuyền, ca nô. Lực lượng vận tải này đã tổ chức vận chuyển ra chiến trường hơn 02 vạn tấn vật chất hậu cần, trong đó có 14.950 tấn gạo, 266 tấn muối, 62,7 tấn đường, 577 tấn thịt, 565 tấn thức ăn khô, 1.500 tấn đạn, hàng trăm khẩu pháo, hàng nghìn tấn vũ khí, khí tài vào chiến dịch. Ngoài vận tải cơ giới, vận tải bằng xe đạp thồ và các lực lượng dân công tiếp vận là những người đóng góp to lớn cho chiến dịch Điện Biên Phủ.

Qua đây, chúng ta có thể thấy chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ là sự góp công của nhiều lực lượng, nhiều mặt trận, trong đó không thể không kể tới vai trò GTVT. Trong suốt những ngày đêm trước, trong chiến dịch vĩ đại này, các thế hệ ông cha, những người mẹ, người anh, người chị của chúng ta trên trận tuyến giao thông Việt Nam ngày ấy đã vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ, hy sinh khốc liệt để trụ vững phá núi, bắc cầu, vượt đèo, vượt suối, đắp đường, tham gia vận chuyển tiếp tế giữ vững mạch máu giao thông, đưa hàng chục vạn tấn vũ khí, lương thực, thực phẩm, hàng vạn cán bộ, chiến sĩ hành quân ra trận chiến đấu. Hào khí thắng lợi và tinh thần quật cường của cả dân tộc ta tại Điện Biên Phủ năm 1954 mãi mãi tỏa sáng, ghi tạc vào lịch sử không chỉ của Việt Nam mà còn sống mãi trong lịch sử nhân loại như một biểu tưởng đập tan cường quyền, áp bức, bóc lột của chủ nghĩa thực dân cũ