Lưu ý gì với doanh nghiệp “sống” bằng “lợi nhuận khác”?

DLG thoát lỗ quý 2/2018 nhờ bán tài sản.

Thoát lỗ nhờ lợi nhuận khác

Theo thống kê của CTCP Chứng khoán Bảo Việt (BVS), tính đến ngày 10/8/2018, đã có hơn 736 doanh nghiệp công bố kết quả kinh doanh quý 2/2018. Trong đó có 638 doanh nghiệp báo lãi, 98 doanh nghiệp báo lỗ. Tổng lợi nhuận sau thuế 6 tháng đầu năm 2018 của các doanh nghiệp tăng trưởng gần 20% so với cùng kỳ.

Trong số này, có rất nhiều doanh nghiệp báo lãi nhờ khoản hoạt động khác. Nhiều doanh nghiệp cũng không buồn giải thích cho cổ đông hiểu những khoản này là từ đâu ra.

Điển hình là CTCP Đầu tư Năm Bảy Bảy (NBB). Dù doanh thu và lợi nhuận quý 2/2018 giảm rất mạnh so với cùng kỳ, nhưng nhờ khoản lợi nhuận khác hơn 11 tỷ đồng, giúp NBB có mức lãi sau thuế tăng đáng kể. Khoản lợi nhuận khác của NBB gần gấp đôi mức lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh bất động sản của công ty này. NBB không giải thích nguyên nhân phần lợi nhuận khác đến từ đâu.

Tương tự, một doanh nghiệp bất động sản khác là CTCP Bất động sản Phát Đạt (PDR) cũng có lợi nhuận quý 2/2018 tăng ấn tượng nhờ khoản lợi nhuận khác. Trong khi lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh quý 2/2018 của PDR chỉ bằng ¼ cùng kỳ, nhưng lợi nhuận khác lại cao gấp 68 lần cùng kỳ, đạt 68 tỷ đồng. Theo thuyết minh, khoản lợi nhuận đến từ hợp tác đầu tư đã giúp lãi sau thuế quý 2 của PDR tăng nhẹ so với cùng kỳ năm rồi. Tuy nhiên, hợp tác nào thì cổ đông không thể nào biết.

CTCP Tập đoàn Đức Long Gia Lai (DLG) là một trường hợp đặc biệt khi thoát lỗ ngoạn mục nhờ lợi nhuận khác. Dù doanh thu tới trên 700 tỷ đồng nhưng DLG bị lỗ gần 14 tỷ đồng trong quý 2/2018. Phải nhờ đến khoản tiền từ bán tài sản cố định hơn 21 tỷ đồng mới giúp DLG thoát lỗ. Giống với DLG, CTCP Địa ốc Chợ Lớn (RCL) cũng được cứu thua với lãi sau thuế từ lợi nhuận khác là 1 tỷ đồng, cũng không có thuyết minh cụ thể.

Hy hữu nhất có lẽ phải kể đến trường hợp của CTCP Đầu tư Nhà Đất Việt (PVL), tên cũ là CTCP Địa ốc Dầu khí. Nhờ thắng kiện mà PVL không phải trả Công ty Hưng Thịnh Phát khoản tiền tương đương với khoản dự phòng chi phí khác hơn 15 tỷ đồng. Điều này giúp PVL có lãi 5,5 tỷ đồng trong quý 2/2018.

Đặc biệt nhất, nhà đầu tư không khỏi ngạc nhiên với trường hợp của CTCP Ánh Dương Việt Nam (Vinasun, mã VNS). Đây là doanh nghiệp dẫn đầu thị trường taxi khu vực TP.HCM. Nhưng do không cạnh tranh nổi với Uber và Grab, Vinasun ghi nhận khoản lỗ quý 2 và là quý thứ 3 liên tiếp. Phải nhờ thanh lý tài sản và quảng cáo trên xe taxi - những hoạt động ngoài cốt lõi của Vinasun, mới giúp công ty này thoát lỗ.

Lãi sau thuế 3 quý gần đây của Vinasun đến từ bán xe và quảng cáo, trong khi hoạt động taxi lỗ ròng.

Do may mắn nên khó lặp lại

Nhận định về những trường hợp trên, ông Phan Dũng Khánh, Giám đốc Tư vấn Đầu tư Công ty Chứng khoán Maybank KimEng nói, doanh nghiệp phụ thuộc vào mảng kinh doanh không chuyên hay được lợi nhờ những khoản thu nhập bất thường sẽ kém bền vững.

Theo ông Khánh, nếu khoản lợi nhuận khác đến thường xuyên thì cũng coi như một mảng kinh doanh của doanh nghiệp. “Tuy nhiên, nếu là yếu tố đột biến thì nhà đầu tư nên xem xét kỹ mảng kinh doanh chính để biết sức khỏe doanh nghiệp” - ông Khánh đánh giá.

Chẳng hạn như đối với Vinasun. Do bị cạnh tranh gay gắt từ nhiều công ty có ứng dụng gọi taxi trên điện thoại thông mình, Vinasun đã lỗ 3 quý liên tiếp. Trong nửa đầu năm 2018, dù đạt doanh thu hơn 1.000 tỷ đồng, nhưng Vinasun lại lỗ từ hoạt động chính đến 23 tỷ đồng.

Về dài hạn, Vinasun đang loay hoay thay đổi mô hình kinh doanh. Doanh nghiệp này đã chuyển từ mô hình sở hữu xe và thuê tài xế rồi chia sẻ doanh thu sang cho tài xế thuê, đến bao xe và trả phí. Thậm chí, Vinasun nghiên cứu phát triển ứng dụng gọi xe riêng cũng không giúp kết quả kinh doanh khá hơn. Đáng chú ý, mới đây, một cổ đông lớn của Vinasun là Quỹ đầu tư GIC (Singapore) đã bán toàn bộ gần 8% cổ phần nắm giữ, chịu lỗ hơn phân nửa vốn đầu tư. Do đó, dù có lãi từ hoạt động khác, mảng kinh doanh chính đang thua lỗ của Vinasun mới là điều khiến nhà đầu tư quan tâm nhiều hơn.

Một số trường hợp doanh nghiệp lãi nhờ bán tài sản cũng khó lặp lại trong thời gian tới. Chẳng hạn DLG bán tài sản, CTCP Cao su Phước Hòa (PHR) bán cây cao su, hay PVL thoát lỗ nhờ thắng kiện. Nhìn ở góc độ khác, khoản lãi trong kỳ này lại trở thành áp lực cho doanh nghiệp trong các quý kinh doanh sau. Đó là áp lực tăng trưởng khi không còn nguồn thu bất thường.

Trên quan điểm đầu tư dài hạn, ông Khánh khuyên, với những doanh nghiệp thoát lỗ nhờ lợi nhuận khác, nhà đầu tư cần chú ý đến dòng tiền hàng kỳ. Dù có lợi nhuận mà doanh nghiệp vẫn không đủ tiền trang trải cho hoạt động, đầu tư hay trả lãi ngân hàng cũng sẽ dễ gặp khó khăn trong dài hạn.