Nghịch lý tại Nhật Bản - ôtô cho giới trẻ, bán cho người già

Một người trung niên nhìn ngắm chiếc N Box tại một showroom ở Tokyo hồi tháng 10/2017. Ảnh: Reuters.

Năm 2017, khi tung ra thị trường phiên bản N-Box mới nhất, Honda đã giới thiệu các tính năng nổi bật của mẫu xe mini như bàn đạp gắn cảm biến phát hiện lỗi, phanh khẩn cấp tự động, ghế có thể điều chỉnh...và hướng tới đối tượng khách hàng là các gia đình trẻ.

Tuy nhiên, bối cảnh già hóa dân số đang gia tăng nhanh chóng đã thay đổi thị trường của dòng xe chở khách bán chạy nhất đất nước mặt trời mọc. Theo thống kê của Reuters, gần một nửa chủ sở hữu mẫu xe N-box mới nhất có độ tuổi từ 50 trở lên.

Thân thiện với người già

Honda kỳ vọng những tính năng và công nghệ tiên tiến của N-box sẽ thu hút người trẻ mua xe mini, dù số lượng người lái xe dưới 30 tuổi ở Nhật đã giảm gần 40% từ năm 2011. Nhưng trên thực tế, với mức giá giao động từ khoảng trên 7.000 USD cùng thuế sở hữu thấp, xe mini trở thành lựa chọn số một của người cao tuổi – nhóm dân số đang ngày càng tăng và phần lớn có thu nhập ổn định.

“Khi con cái đã trưởng thành và không còn ở cùng bố mẹ, nhiều người già có xu hướng chuyển từ xe gia đình lớn sang loại xe nhỏ gọn hơn”, Kiminori Murano, giám đốc điều hành Tortoise – nhà phân phối xe nhỏ ở Yamato, tỉnh Kanagawa, cho biết.

Tại Tortoise, người cao tuổi đã vượt qua cả nhóm gia đình trẻ, trở thành nhóm khách hàng lớn nhất trong thập kỷ qua, với tỷ lệ hơn 70%. Kei-car chiếm gần một phần ba tổng doanh số xe chở khách ở Nhật và cứ 20 chiếc xe bán ra trong năm nay thì có một chiếc N-box của Honda.

Tất cả hãng sản xuất ôtô của Nhật Bản đều bán loại xe không dùng xăng, không có dịch vụ đi kèm và gần như dành riêng cho thị trường nội địa. Với dung tích động cơ chỉ 0,6 lít, tương đương dung tích của môtô, xe mini được đánh giá là quá bé ở thị trường nước ngoài.

Nhiều hãng từng dự đoán rằng xe tự động, taxi và xe buýt sẽ là lựa chọn lâu dài của người lớn tuổi. Nhưng trước khi viễn cảnh đó xuất hiện, nhu cầu mua một chiếc xe giá rẻ và dễ lái, như N-box, của người cao tuổi đã tăng chóng mặt. Thành công của N-box ở Nhật còn được dự đoán sẽ mở đường cho kế hoạch đưa dòng xe này ra nước ngoài, tất nhiên là vẫn hướng tối nhóm khách hàng trung niên.

Ông Yoshiyuki Imada dự định bán chiếc Toyota Mark II đã chạy gần 20 năm qua để mua xe mini vào năm tới, khi bảo hiểm xe hết hạn. Cụ ông 68 tuổi hiện sống ở tỉnh Kagoshima cho hay: “Với người tuổi cao, xe nhỏ dễ lái hơn nhiều”.

Theo Honda, các tính năng an toàn của N-box không được thiết kế dành riêng cho người cao tuổi. Tuy nhiên, hãng xe Nhật khẳng định loại xe này vẫn giúp họ bon bon trên đường một cách an toàn.

“Chúng tôi không muốn người cao tuổi quanh quẩn trong nhà chỉ vì họ không thể đi đâu. Chúng tôi muốn làm những điều trong khả năng để giúp họ lái xe, đi lại khi còn có thể”, Hideaki Takaishi, kỹ sư an toàn của Honda, tiết lộ với Reuters.

Trong nhiều năm, các quảng cáo xe mini đều gắn với hình ảnh vui nhộn và trẻ trung, thường là thành viên ban nhạc nổi tiếng, các cuộc vui chơi trên bãi biển hay cắm trại của nhóm bạn trẻ. Gần đây, các quảng cáo dần chuyển hơi hướng tình cảm và gần gũi hơn với hình ảnh gia đình.

Người già lái xe – nỗi lo lớn của Nhật Bản

Tuy nhiên, thị trường xe mini đang bắt đầu phản ánh nhóm khách hàng lớn nhất của phân khúc. Cách đây không lâu, Daihatsu – một công ty con của Toyota, tung video ghi hình một người nông dân lớn tuổi đang hướng dẫn cậu con trai khi điều khiển một chiếc xe tải mini với hệ thống phanh khẩn cấp tự động, chứng minh kỹ năng lái xe điêu luyện không thua kém gì người trẻ.

“Thị trường lớn nhất của chúng tôi là tài xế ở khu vực nông thôn, phụ nữ và người cao tuổi”, người phát ngôn của Daihatsu, ông Kazuki Inoue, cho biết. “Xe tải nhỏ thường được sử dụng ở trang trại và người làm nông nghiệp đa phần là người lớn tuổi. Vì vậy, chúng tôi muốn tiếp thị hệ thống an toàn tiên tiến của mẫu xe này”.

Cụ Horie Miho lái chiếc xe mini khi rời showroom của Tortoise. Ảnh: Reuters

Theo Takaishi, sử dụng cảm biến để giám sát các khu vực quanh thân xe và đánh giá nguy cơ tài xế đạp nhầm bàn đạp là hai trong số tính năng có thể “bù đắp” các vấn đề phổ biến đối của người cao tuổi, như sự tỉnh táo hay khả năng phản ứng nhanh. Honda cũng đang phát triển hệ thống tự lái bằng trí tuệ nhân tạo cho dòng N-box. Về mặt lý thuyết, chúng có thể gửi cảnh báo tới người lái bằng các biểu tượng hiển thị trên bảng đồng hồ, âm thanh hoặc rung vô-lăng trong trường hợp phát hiện nguy cơ xe đi chệch làn đường, hoặc những chuyển động có thể gây rủi ro.

Dù tuổi cao, người già vẫn muốn mình thật sự độc lập khi đang lái xe, bởi đó là kỹ năng họ đã tôi luyện trong nhiều năm. Tại Nhật Bản, số người trên 60 tuổi có bằng lái xe đang tăng nhanh hơn nhiều so với các nước phát triển. Trong 5 năm qua, con số này tậm chí còn tăng gấp đôi số người dưới 30 tuổi. Đặc biệt tại các vùng nông thôn, nơi dân số thưa thớt và không phổ biến các loại phương tiện như tàu hay xe buýt, nhiều người 80, 90 tuổi vẫn lái xe vì nhu cầu sinh hoạt hàng ngày.

Tuy nhiên, chính điều này đã dẫn đến sự gia tăng các vụ tai nạn giao thông liên quan đến tài xế trên 65 tuổi, dù tổng số vụ tai nạn giao thông giảm. Chỉ riêng trong năm 2017, số vụ tai nạn do nhóm lái xe ở độ tuổi trung niên gây ra chiếm 55% tổng số vụ tai nạn trên cả nước.

Trước vấn đề này, năm 2017, Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp đã triển khai hệ thống hỗ trợ lái xe an toàn, phân loại công nghệ an toàn trên các loại xe đã bán ở Nhật Bản.

“Khi số lượng các vụ tai nạn giao thông liên quan đến tài xế cao tuổi đã trở thành vấn đề quốc gia, chúng tôi quyết định đẩy mạnh công nghệ nhằm tăng cường nhận thức của người dân, phổ biến sử dụng xe tự lái”, Naohiko Kakimi, người đứng đầu Cơ quan thúc đẩy xe tự lái và hệ thống giao thông thông minh của Bộ, nhấn mạnh. Theo đó, các hãng xe có thể sử dụng logo có xác nhận của chính phủ để quảng bá xe, còn tài xế có thể tiết kiệm tiền bảo hiểm bằng cách mua chúng.

Cụ Horie Miho, một người về hưu ở Kanagawa cho biết tính năng an toàn của Kei-car đã có nhiều cải tiến để từ khi ông mua chiếc Daihatsu Sonica cách đây hơn 10 năm. Trong một lần lái thử xe bên ngoài showroom Tortoise, cụ ông 80 tuổi đã giật mình khi chiếc Daihatsu Tanto tự động phanh ở khoảng cách bức tường vài cm. Nhưng theo Miho, tính năng này sẽ khiến ông cảm thấy an toàn hơn khi đi trên đường.

“Tôi không chắc mình còn sống đến lúc cần mua một chiếc xe khác hay không. Nhưng có một chiếc xe như vậy thật tuyệt”.