Phát triển cao tốc Bắc - Nam là cấp thiết

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể báo cáo trước Quốc hội về chủ trương đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam. Ảnh: Quochoi.vn

Tăng năng lực cạnh tranh

Sáng ngày 3/11, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đã báo cáo trước Quốc hội về chủ trương đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020. Theo Quy hoạch đường bộ cao tốc được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, tuyến cao tốc trên hành lang kinh tế Bắc - Nam dài khoảng 2.109km từ cửa khẩu Hữu Nghị đến TP. Cà Mau. Đoạn từ Hà Nội - Lạng Sơn dài 167km, trong đó đưa vào khai thác 60km; đang đầu tư 64km; đã phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi và xác định được nguồn vốn 43km.

Đoạn Hà Nội - TP. Hồ Chí Minh dài 1.622km, đã đưa vào khai thác 123km; đang đầu tư 208km (81km quy mô 2 làn xe); 1.372km gồm 1.291km chưa đầu tư và 8km cần mở rộng lên 4 làn xe.

Đoạn TP. Hồ Chí Minh - Cần Thơ dài 170km, đã đưa vào khai thác 40km; đang đầu tư 51km; đã phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi và xác định được nguồn vốn 24km, dự kiến cơ bản hoàn thành năm 2020. Riêng đối với cầu Mỹ Thuận, để nối thông tuyến cao tốc TP. Hồ Chí Minh - Cần Thơ, Bộ GTVT đang lập dự án đầu tư cầu Mỹ Thuận 2 dài khoảng 7km và kêu gọi nguồn vốn ODA từ Chính phủ Hàn Quốc.

Đoạn Cần Thơ - Cà Mau dài 150km được quy hoạch, trong đó đường bộ cao tốc đoạn Cần Thơ - TP. Cà Mau dài 150km, quy mô 4 làn xe. Hiện nay, trên hành lang vận tải từ Cần Thơ đến TP. Cà Mau có hai tuyến song hành, gồm QL1 và tuyến Quản Lộ - Phụng Hiệp. Chính phủ đã có chủ trương báo cáo Quốc hội bố trí khoảng 900 tỷ đồng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ để nâng cấp tuyến Quản Lộ - Phụng Hiệp.

Như vậy, đường cao tốc trên hành lang Bắc - Nam từ cửa khẩu Hữu Nghị đến TP. Cà Mau đã đưa vào khai thác 223km, đang thực hiện đầu tư 297km, đã xác định được nguồn vốn và hoàn thiện thủ tục đầu tư 67km. Còn lại, 1.372km trên đoạn Hà Nội - TP. Hồ Chí Minh, 150km đoạn Cần Thơ - TP. Cà Mau và 7km cầu Mỹ Thuận 2 cần phải đầu tư.

Theo đánh giá của Chính phủ, việc đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông là không thể trì hoãn là do phải cải thiện năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu vận tải trên hành lang kinh tế Bắc - Nam, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là một số đoạn có nhu cầu cấp bách nhằm sớm khắc phục tình trạng ùn tắc và TNGT. Đồng thời, tuyến đường cao tốc sẽ giải quyết những hạn chế mà các tuyến quốc lộ, đặc biệt là QL1 không thể đáp ứng và đây cũng là sự lựa chọn khả thi trong bối cảnh đường sắt tốc độ cao chưa thể đầu tư sớm.

 Ưu tiên đầu tư 654km trước

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, trong giai đoạn 2017 - 2020 sẽ đầu tư khoảng 654km, được chia thành 11 dự án thành phần, trong đó sẽ triển khai đầu tư theo hình thức PPP, loại hợp đồng BOT là 8 dự án thành phần gồm các đoạn: Ninh Bình - Hà Tĩnh, Khánh Hòa - Đồng Nai; đầu tư theo hình thức đầu tư công đối với 3 dự án thành phần gồm: Đoạn Cao Bồ - Mai Sơn. Với đoạn tuyến này do đang đầu tư bằng nguồn vốn Nhà nước với quy mô 02 làn xe, để hoàn chỉnh quy mô 4 làn xe chỉ cần bổ sung vốn Nhà nước khoảng 1.612 tỷ đồng, việc dừng để đầu tư theo hình thức PPP là không phù hợp.

Theo số liệu dự báo nhu cầu vận tải, đoạn Cam Lộ - La Sơn có lưu lượng cao hơn các đoạn đầu tư giai đoạn sau năm 2020 nhưng thấp hơn các đoạn ưu tiên đầu tư giai đoạn 2017 - 2020, khả năng thu hút các nhà đầu tư thực hiện theo hình thức BOT là khó khăn.

Cầu Mỹ Thuận 2 nằm giữa 02 dự án đường bộ cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận và Mỹ Thuận - Cần Thơ đang đầu tư theo hình thức BOT. Do cầu Mỹ Thuận 2 có khổ thông thuyền lớn nên phải sử dụng kết cấu đặc biệt, tổng mức đầu tư lớn nên phần vốn hỗ trợ Nhà nước là không nhỏ, vì vậy việc đầu tư theo hình thức BOT sẽ không hiệu quả, khó đảm bảo hoàn thành đồng bộ với tuyến cao tốc và việc giải ngân toàn bộ phần vốn trái phiếu Chính phủ trong giai đoạn 2017 - 2020 không khả thi.

Đối với các đoạn đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu giá dịch vụ, nguồn vốn thu được sẽ nộp ngân sánh nhà nước và đầu tư các đoạn tiếp theo.

Sơ bộ tổng mức đầu tư giai đoạn 2017 - 2020 khoảng 118.716 tỷ đồng. Trong đó, nguồn vốn Nhà nước hỗ trợ khoảng 55.000 tỷ đồng, bao gồm: 14.155 tỷ đồng thực hiện giải phóng mặt bằng; 27.694 tỷ đồng hỗ trợ xây dựng các dự án đầu tư theo hình thức PPP; 13.151 tỷ đồng cho các đoạn đầu tư công. Nguồn vốn nhà đầu tư khoảng 63.716 tỷ đồng, bao gồm vốn chủ sở hữu khoảng 12.743 tỷ đồng, vốn vay khoảng 50.973 tỷ đồng.

Đối với 15.000 tỷ đồng trong tổng số 70.000 tỷ đồng vốn trái phiếu Chính phủ theo Nghị quyết số 26/2016/QH14 của Quốc hội thì Chính phủ sẽ rà soát, xây dựng các tiêu chí đảm bảo các dự án được lựa chọn là thực sự cần thiết, cấp bách, trình Quốc hội xem xét quyết định.

Đánh giá về tờ trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội Vũ Hồng Thanh thay mặt cơ quan thẩm tra cho rằng, cao tốc Bắc - Nam có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế của đất nước, kết nối trung tâm chính trị Hà Nội và trung tâm kinh tế TP. Hồ Chí Minh, đi qua 32 tỉnh, thành phố và các vùng kinh tế - xã hội của cả nước. Đặc biệt, dự án này cũng kết nối 4 vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ, Trung bộ, Nam bộ và vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Về quy mô đầu tư, nhiều ý kiến đồng ý với đề xuất của Chính phủ theo phương án đầu tư giai đoạn phân kỳ có quy mô 4 làn xe với bề rộng nền đường là 17 - 25m, riêng đoạn Cam Lộ - La Sơn quy mô 2 làn xe với bề rộng nền đường là 12m, nhưng yêu cầu phải bảo đảm đáp ứng các tiêu chí an toàn, hiện đại, đồng bộ vào quá trình vận hành và quản lý dự án, đồng thời đáp ứng nhu cầu vận tải trong ít nhất 20 năm tới, đặc biệt trong điều kiện nguồn vốn đầu tư công còn hạn chế thì phương án này có tính khả thi hơn.  Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị Dự án cần thực hiện theo quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt có quy mô 4 làn xe với bề rộng nền đường là 24,75m và 6 làn xe với bề rộng nền đường là 32,25m theo mô hình đường cao tốc hoàn chỉnh có làn dừng xe khẩn cấp