Samsung giúp nông dân Việt Nam kiếm nhiều tiền hơn cả nhân viên ngân hàng?

Vài năm trước, cô Nguyễn Thị Dung chỉ là một nông dân sống bằng việc chăn gà và trồng lúa tại một trong những khu vực nghèo nhất Việt Nam. Tuy nhiên, hiện giờ, cô đang hi vọng có thể kiếm được thu nhập cao hơn cả nhân viên ngân hàng hoặc nhân viên môi giới chứng khoán. Tại sao lại có sự khác biệt này? Câu trả lời chính là Samsung.

 Samsung, nhà sản xuất thiết bị điện tử khổng lồ tới từ Hàn Quốc đã biến những cánh đồng lúa tại tỉnh Bắc Ninh trở thành những nhà máy sản xuất smartphone vào khoảng 7 năm trước. Nhà máy ở Bắc Ninh làm ra những sản phẩm mới nhất của Samsung, bao gồm cả chiếc Galaxy Note 7 đình đám thời gian qua. Điều này đã biến vùng quê buồn tẻ của cô Dung trở thành trung tâm xuất khẩu lớn thứ 2 của Việt Nam, sau thành phố Hồ Chí Minh.

"Cuộc sống của chúng tôi đã thay đổi đáng kể từ khi Samsung đến", người phụ nữ 57 tuổi từng là nông dân này cho biết. Hiện cô đang kinh doanh phòng trọ cho thuê và bán hàng tạp hoá cho công nhân làm việc tại dây chuyền lắp ráp của Samsung. Cô dự tính sẽ kiếm được số tiền 68.000 USD (khoảng 1,5 tỉ VND) trong năm nay và nói thêm rằng: "Tôi đang muốn mua xe hơi để các con có thể chở tôi đi chơi".

Samsung Electronics và các công ty con của hãng đã xây dựng lên một khu công nghiệp với các nhà máy sử dụng tới 45.000 lao động trẻ cùng hàng trăm nhà cung ứng có vốn đầu tư từ nước ngoài ở xung quanh, một mô hình thu nhỏ của các chaebol - mô hình kinh tế thống trị tại Hàn Quốc. Việc đầu tư của Samsung được coi là vận may không chỉ với người dân mà còn cả các doanh nghiệp tại Bắc Ninh. Văn phòng thống kê của tỉnh cho biết đã có tới 2000 khách sạn và nhà hàng mới được khai trương từ năm 2011 đến năm 2015. Điều này cũng giúp thu nhập bình quân trên đầu người của Bắc Ninh tăng lên tới 3 lần trong khoảng thời gian này.

"Sự đầu tư của Samsung đã tạo nên bước đột phá để thúc đẩy phát triển kinh tế không chỉ cho Bắc Ninh mà còn của cả nước", ông Nguyễn Phương Bắc, người đứng đầu Viện nghiên cứu kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh cho biết, "Việc này đã thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa của Việt Nam nhanh hơn".

Các công ty Hàn Quốc như Samsung được coi là đại diện tiêu biểu đầu tiên trong kế hoạch lôi kéo các nhà đầu tư từ Trung Quốc sang Việt Nam. Do lương nhân công và chi phí sản xuất tăng cao, Trung Quốc hiện đang mất dần sức hấp dẫn với các nhà sản xuất dệt may, điện tử và đồ tiêu dùng nước ngoài so với các thời kì trước như 1980-1990.

Samsung đã xây dựng nhà máy đầu tiên tại Trung Quốc vào năm 1992 và giờ đây hãng đang chuyển hướng sang đặt cược vào Việt Nam. Những chiếc xe ô tô lớn màu trắng với logo màu xanh của Samsung được dùng để chở công nhân hiện đang chạy liên tục trên các con đường nhựa dẫn tới nhà máy với những đàn trâu bò được chăn thả xung quanh. Trong khi đó, những chiếc xe tải chở điện thoại Galaxy thành phẩm lại đang chạy băng băng trên đường cao tốc Bắc Ninh-Nội Bài, tuyến đường được mở cùng lúc với nhà máy Samsung để nối với sân bay quốc tế Nội Bài, nơi Samsung đã yêu cầu có một nhà ga để vận chuyển hàng hóa cho riêng mình.

Hơn một nửa trong tổng số 856 công ty nước ngoài đã đầu tư 11,9 tỉ USD vào tỉnh Bắc Ninh trong tháng 6 là có liên quan đến Samsung. Đầu tư nước ngoài hiện đang chiếm 60% kinh tế của tỉnh, ông Nguyễn Đức Cao, phó trưởng ban quản lí các khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh cho biết.

Số tiền 15 tỉ USD đầu tư của Samsung biến hãng trở thành nhà xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với tổng giá trị các mặt hàng xuất khẩu lên tới 33 tỉ USD. Những năm trước khi Samsung đến, tổng giá trị của việc xuất khẩu điện thoại di động và sản phẩm viễn thông khác của Việt Nam chỉ có 593 triệu USD.

Ngoài nhà máy tại Bắc Ninh, Samsung cũng đang mở hai nhà máy khác tại Thái Nguyên và thành phố Hồ Chí Minh. Hiện công ty đang sử dụng tổng cộng khoảng 130.000 nhân viên trên toàn quốc.

"Chúng tôi sẽ tiếp tục tăng cường kinh doanh tại Việt Nam và kế hoạch mở rộng các nhà máy sẽ phụ thuộc vào khách hàng cũng như xu hướng của thị trường", Samsung nói trong một email.

Kế hoạch phát triển dài hạn của Việt Nam là phải trở thành một "thiên đường đầu tư", Scott Rozelle, một nhà nghiên cứu kinh tế tại đại học Stanford cho biết, "Nhờ vậy, tất cả người dân sẽ có việc làm".

Việc chuyển từ trồng lúa sang làm các công việc liên quan đến dây chuyền sản xuất hiện đại cho nông dân thu nhập cao hơn, cũng như được hưởng các lợi ích như lương hưu, nghỉ ốm và thu nhập ổn định, giáo sư kinh tế Brian McCaig cho biết. Công nhân còn có thể tiết kiệm và gửi được một phần thu nhập của họ về cho gia đình.

"Samsung đã cung cấp điều kiện làm việc rất tốt", Lê Thị Hoa, một công nhân 22 tuổi làm việc tại dây chuyền lắp ráp của Samsung SDI cho biết khi cô đang mua sắm tại một cửa hàng rau quả ở gần nhà máy, "Chúng tôi có rất nhiều phúc lợi tốt ở đây, bao gồm bảo hiểm y tế cũng như các chuyến nghỉ mát với công ty".

Samsung đã xếp Việt Nam trong nhóm các nước đứng đầu về khả năng kế thừa các nhà máy từ Trung Quốc, bên cạnh Bangladesh, Thái Lan và Indonesia. Tuy nhiên, vẫn chưa có nước nào trong số này có thể cung cấp lao động giá rẻ, chi phí thấp, thị trường rộng lớn, cơ sở hạ tầng, nền giáo dục và chính trị tốt như Trung Quốc đã từng làm được.

Nếu Việt Nam muốn đi theo mô hình của Trung Quốc, đất nước cần phải có thêm nhiều nhà sản xuất địa phương có thể cung cấp nhiều linh kiện và phụ kiện cao cấp hơn chứ không chỉ dừng lại ở các sản phẩm cơ bản như bao bì, ông Nguyễn Phương Bắc ở viện kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh nhận định.

"Nếu chúng tôi không thể tham gia vào chuỗi cung ứng giá trị cao, nền kinh tế của chúng tôi sẽ phụ thuộc rất nhiều vào các công ty mẹ nước ngoài và các công ty địa phương sẽ thu được rất ít lợi nhuận", ông Bắc nói.

Samsung mới đây cho biết họ đang có hợp đồng sản xuất với khoảng 200 công ty Việt Nam.

Trong khi đó, người dân ở Bắc Ninh vẫn đang vui vẻ để gặt hái những lợi ích do nhà đầu tư Hàn Quốc mang lại. Lan, một người địa phương cho biết anh họ cô từ một lái xe taxi đã trở nên giàu có nhờ làm nhà cung cấp rau, trứng và thịt cho nhà ăn của Samsung.

"Anh họ tôi vừa mua một mảnh đất giá 1,2 tỉ đồng", Lan nói, "Anh ấy đang muốn xây một nhà nghỉ trên đó".