Sông Đà "chảy máu" khoáng sản: Ai đang "chống lưng" cho doanh nghiệp hành dân?

Trời đứng bóng, nắng nóng của những ngày đầu tháng 4 ở lưu vực sông Đà thiêu cháy da thịt. Chòng chành trên chiếc thuyền nan gần 1 giờ, chúng tôi có mặt tại một khúc sông Đà trải dài qua hai xã Hợp Thịnh và Hợp Thành (huyện Kỳ Sơn, Hòa Bình).

Dọc hai bên bờ sông, nhiều nơi sạt lở khiến đất canh tác của người dân bị nhấn chìm. Chỉ tay về các bãi bồi phù sa bị dòng nước “gặm” và cuốn trôi , ông H một người dân địa phương nói: “Hàng trăm héc ta diện tích đất nông nghiệp bị xóa xổ chỉ trong một thời gian ngắn, dòng sông rỉ máu suốt ngày đêm - đó là minh chứng rõ nhất về tình trạng khai thác cát sỏi bừa bãi gây ra ở khu vực này. Các “ốc đảo” đó ngày trước là bờ sông, nhưng do tình trạng khai thác cát vô tội vạ khiến bờ sông trở thành lòng sông”.

Theo bà M một người dân bị mất đất do tình trạng khai thác cát, cho biết: nhiều đoạn sông Đà qua xã Hợp Thịnh và Hợp Thành đã bị biến mất do đáy sông hết cát, các đơn vị khai thác chọc vòi hút vào bờ khiến bờ bị rỗng, đất sụp xuống khiến đồng ruộng, hoa màu của gia bà trôi ra sông. “Người dân đã có ý kiến, tuy nhiên chính quyền không giải quyết có trách nhiệm, các đơn vị hút cát sỏi thì cho rằng họ có giấy phép khai thác. Nhiều lúc uất ức bà con trong xã chỉ biết kêu trời, kêu đất…”

Tàu cuốc, tàu hút dàn trận thi nhau "rỉa" khoáng sản trên sông Đà.

Theo quan sát của PV, trong khi các địa phương Hà Nội, Phú Thọ, Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Thái Bình… đang siết chặt hoạt động khai thác, nạo vét, tận thu cát và các sản phẩm từ dưới lòng sông, thì trên sông Đà (đoạn chảy qua địa phận hai xã Hợp Thịnh, Hợp Thành, huyện Kỳ Sơn) lại xuất hiện hàng chục tàu cuốc, tàu hút và tàu vận chuyển đua nhau đục khoét tài nguyên.

Tình trạng khai thác cát sỏi trên sông Đà thực sự “nóng” từ đầu tháng 4 đến nay. Hoạt động khai thác diễn ra cả ngày lẫn đêm.

Trực tiếp “mục sở thị” đại công trường khai thác cát sỏi trên sông Đà, đập vào mắt chúng tôi là hàng loạt tàu cuốc, tàu hút dàn trận tỏa vòi rồng “ăn cát” từ lòng sông lên các tàu hộ tống.

Theo quan sát, số tàu hộ tống, phục vụ hoạt động cho hoạt động khai thác khoảng sản luôn duy trì từ 5 -7 tàu. Các tàu này đảm nhiệm việc chở cát từ tàu hút lên các bãi tập kết xây dựng.

Bà Nguyễn Thị Sóng, người dân xã Hợp Thịnh cũng lên tiếng: “Những chiếc tàu quốc như những con “quái vật” đang ngày đêm rút ruột sông Đà. Tiếng máy nổ, tiếng động cơ từ các tàu dưới sông vang lên chát chúa, ban ngày thì không sao, nhưng khi về đêm thì không thể chợp mắt nổi. Thậm chí, trẻ con cũng khóc thét lúc nửa đêm.

Với số lượng hàng chục chiếc tàu quốc hoạt động như thế, thử hỏi trong vòng vài năm tới, ai sẽ đảm bảo cho đất đai, hoa màu của bà con trong vùng không bị “hà bá” nuốt trôi?”.

Hàng trăm héc ta đất nông nghiệp hai bờ bờ sông Đà chạy qua địa phận xã Hợp Thịnh và Hợp Thành (Kỳ Sơn, Hòa Bình) bị sạt lở nghiêm trọng.

Có mặt tại khúc sông này, PV chứng kiến cảnh hàng loạt tàu quốc như những con “quái vật” đang ngụp lặn, vây kín cả một đoạn sông dài. Tiếng máy nổ chát chúa cùng hoạt động của hàng loạt nhân công trên tàu khiến nơi đây như một đại công trường khai thác cát với quy mô lớn chưa từng có.

Được biết, điểm khai thác cát, sỏi này là của 2 doanh nghiệp có "máu mặt" - đã được UBND tỉnh Hòa Bình cấp phép khai thác. Trong đó, điểm khai thác tại xã Hợp Thịnh, UBND tỉnh Hòa Bình đã ban hành Quyết định cho một công ty được cấp phép khai thác trong 24 năm với tổng diện tích 75 ha, công suất tối đa cho phép là 230.000 m3/năm.

Còn điểm khai thác tại xã Hợp Thành, UBND tỉnh Hòa Bình cũng cấp phép cho một doanh nghiệp khai thác cát dưới lòng Sông Đà với thời gian 24 năm, công suất tối đa cho phép là 27.000 m3/năm, trên diện tích 20 ha.

Với “tấm bùa hộ mệnh” này, các chủ mỏ tại đây sẽ hợp đồng khai thác đối với các phương tiện này theo hình thức thuê phương tiện phục vụ dự án khai thác, nhưng thực chất là hợp tác khai thác ăn chia theo quy định. Do đó, mới dẫn đến tình trạng khai thác quá mức như vậy.

Thực tế, với việc các địa phương trên cả nước đang siết chặt tình trạng khai thác cát trái phép; các dự án nạo vét đường thủy nội địa hiện đang dừng cấp phép nên giá cát được đẩy lên rất cao và “cát tặc” đang hoạt động mạnh trên khắp các khúc sông.

Việc khai thác cát, sỏi diễn ra cả ngày lẫn đêm, khiến cuộc sống của người dân bị đảo lộn, khoảng sản "rỉ máu".

Theo nhìn nhận của một người có thâm niên trong lĩnh vực khai thác cát, sỏi: “Trung bình 1 tiếng đồng hồ, mỗi chiếc tàu quốc có thể khai thác tối đa tới 150 m3. Như vậy, nếu khai thác cả ngày với 12 tiếng thì công suất tối đa mà tàu đó có thể khai thác được là từ 1.500 - 1.800 m3/ngày, nếu bán với giá 150.000 đồng 1 m3 thì số tiền thu được là từ 20 - 30 triệu đồng.

Với trữ lượng các mỏ lần lượt là 27.000 m3/năm và 230.000 m3/năm, với số lượng lớn các tàu quốc, tàu hút đang ngày đêm khai thác như hiện tại thì chỉ trong vòng vài ngày là đã đủ sản lượng tối đa theo giấy phép đã được UBND tỉnh Hòa Bình cho phép khai thác...”.

Ông Đồng Văn Tám, Chủ tịch UBND xã Hợp Thịnh cho biết: “Hầu hết các phương tiện như tàu quốc, tàu hút mới xuất hiện từ hơn chục ngày nay. Những ngày đầu, tôi liên tục nhận được các cuộc gọi từ bà con, tuy nhiên qua quá trình kiểm tra thực tế, chúng tôi được biết, trên địa bàn xã hiện tại có một doanh nghiệp được UBND tỉnh Hòa Bình cho phép khai thác với công xuất là 230.000 m3/năm trên diện tích 70 ha. Hiện tại, chúng tôi đã báo cáo cấp trên nhằm tăng cường kiểm tra, kiểm soát hoạt động khai thác của doanh nghiệp này”.

“Lo ngại lớn nhất của tôi cũng như toàn thể bà con đó là việc khai thác với quy mô và công suất như hiện tại thì hậu quả sau này sẽ không thể lường trước được”, ông Tám nói.

Tạp chí GTVT tiếp tục thông tin./.