thời đại công nghệ số, Tạp chí tự làm mới mình thế nào?

Với sự phát triển của Internet, báo chí bước vào cuộc tranh đua về thông tin, bên cạnh đó là mạng xã hội phát triển nên người người có thể đẩy thông tin lên mạng với chỉ một chiếc điện thoại thông minh và vài lời dẫn là có thể lan truyền đến rất nhiều người, nhiều nơi trên thế giới. Cạnh tranh thông tin giữa các loại hình truyền thông ngày càng cao, xuất hiện ngày càng nhiều cá nhân, doanh nghiệp tự sản xuất các chương trình phát thanh, truyền hình (các audio, video) và cung cấp lên các hạ tầng truyền dẫn trên mạng Internet qua các trang web, ứng dụng, mạng xã hội, hình thành xu thế “truyền thông đại chúng” với những thông tin đa chiều.

TS. Lê Tiến Thanh - Tổng biên tập Báo Đời sống và Pháp luật chia sẻ tại hội nghị giao ban báo chí mới đây cho rằng, báo chí hiện nay không phải là kênh truyền thông độc tôn như trước đây, báo chí đang phải đối mặt với mạng xã hội với những ưu thế áp đảo về sức lan tỏa và tính tương tác... Khái niệm về tin tức báo chí 5W, 1H (ai, cái gì, ở đâu, bao giờ...) trở nên lỗi thời. Vì vậy, báo chí muốn tiếp cận được bạn đọc phải cung cấp được những tin tức khác với trước đây. Thay vì phản ánh, báo chí phải sáng tạo. Những nhà báo chuyên nghiệp, những cây bút được đào tạo bài bản, có kỹ năng và tâm huyết phải tiếp cận, phản ánh thông tin hấp dẫn, bản sắc hơn, đưa ra những góc nhìn, quan điểm sáng tạo và thú vị hơn “cư dân mạng” vì họ đa phần là những người cung cấp tin tức tự phát và nghiệp dư.

Nhìn ở một khía cạnh khác, TS. Nguyễn Tri Thức - Vụ trưởng - Trưởng ban Hồ sơ sự kiện, Tạp chí Cộng sản cho rằng, xu hướng tạp chí thế giới hiện nay phân ra rất nhiều loại khác nhau.

Nhiều tạp chí không cần thay đổi gì cả, vì uy tín và danh tiếng đã được khẳng định, không bị tác động bởi xu thế, dù báo in có như thế nào thì số lượng xuất bản cũng không hề thay đổi vì nó cực kỳ uy tín. Tuy nhiên, qua theo dõi và nghiên cứu trên thế giới hiện đang hình thành một loại tạp chí chủ yếu đăng tải các bài báo khoa học, nó sinh ra bởi nhu cầu của đối tượng là nghiên cứu sinh vì quy định mới là phải có những bài báo quốc tế. Những tạp chí này có chỉ số nhưng chất lượng thì rất kém, chỉ đáp ứng nhu cầu đăng bài của các tác giả nghiên cứu sinh công bố các nghiên cứu, công trình khoa học. Loại hình tạp chí này đặc biệt phát triển nhiều ở Trung Quốc. Các tạp chí này ra đời chỉ đáp ứng nhu cầu cho các nghiên cứu sinh, chứ về mặt thông tin thì rất ít, thậm trí là không có.

Tuy nhiên, khi đánh giá về xu hướng báo chí, đặc biệt là tạp chí, TS. Nguyễn Trí Thức cũng đồng quan điểm với TS. Lê Tiến Thanh, thời gian tới, đa số các tạp chí sẽ phát triển điện tử, trên nền tảng đa phương tiện họ vừa bán thông tin trên các bản in, bản điện tử, đặc biệt là điện tử với hình thức đa dạng, từ đó hình thành những tạp chí đa nền tảng. Nó kết hợp cả audio (tiếng), video (hình ảnh), bản FDF, inmagazin... Các bài báo đăng trên tạp chí điện tử được đầu tư chuyên sâu, lĩnh vực chuyên ngành được hỗ trợ chuyển tải bằng công nghệ điện tử. Bạn đọc tạp chí điện tử muốn đọc thông tin phải trả tiền dưới dạng này, dạng khác tùy vào nhu cầu thông tin của bạn đọc.

TS. Thức lý giải, hiện nay thông tin bề nổi tìm đâu cũng thấy, người ta cần những thông tin có giá trị tham khảo, định hướng, nghiên cứu để cho người ta biết, người ta hiểu. Chỉ cần biết thông tin ban đầu thì độc giả sẽ lựa chọn mạng xã hội vì thông tin rất nhiều, không báo chí nào có thể đăng tải nổi. Khi cần lý giải nghiên cứu chuyên sâu, nội hàm của những vấn đề mà độc giả đang quan tâm (ví dụ như công tác cán bộ, quy hoạch phát triển GTVT, có tiền mà không giải ngân được, vướng mắc về cơ chế hay trách nhiệm, chính sách...) thì không chỉ truyền hình, nhật báo, tuần báo vẫn đang làm mà các tạp chí chuyên ngành với những bài phân tích chuyên sâu sẽ có ưu thế nhất định. Tạp chí không sợ cạnh tranh nhưng phải thay đổi để phát triển.
TS. Thức chia sẻ thêm, Tạp chí Cộng sản tuy là thông tin lý luận nhưng vẫn có 4 ấn phẩm khác nhau, ấn phẩm chính là vẫn phải duy trì về lý luận, Hồ Sơ sự kiện ra đời đáp ứng nhu cầu của bạn đọc trong và ngoài nước. Chuyên đề ấn phẩm 200 trang, mỗi số làm 1 chủ đề, ví dụ như Mối quan hệ giữa Nhà nước và xã hội, Quản lý đất đai hiện nay... Những bài viết quy tụ nhiều chuyên gia nhưng cách viết phải làm sao dễ đọc, dễ tiếp thu, không mang nặng tính hàn lâm, lý luận chuyên sâu.

Hiện nay, Tạp chí Cộng sản điện tử đang làm cả audio và video, xu hướng phát triển điện tử là tất yếu. Thậm chí, chúng tôi sẽ làm cả facebook, tiktok... để tuyên truyền, quảng bá nhưng cách làm phải mới mẻ hơn bằng những thông tin chuyên nghiệp hóa, chuyên sâu, chuyên biệt, không chỉ báo chí trong nước và cả quốc tế.