Bộ GTVT trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm triển khai đường cao tốc với các địa phương

Phải hoàn thành gần 2.000km đường cao tốc giai đoạn 2021 - 2025

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ cho biết, Nghị quyết Đại hội Đảng XIII đã xác định xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ với một số công trình hiện đại tập trung vào hệ thống giao thông và hạ tầng đô thị lớn với mục tiêu đến năm 2030 phấn đấu cả nước có khoảng 5.000km đường cao tốc và đến năm 2025, hoàn thành đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông.

Bộ Chính trị khoá XIII cũng ra 6 Nghị quyết về phát triển vùng, xác định phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông, trong đó có đường bộ cao tốc.

Để đạt mục tiêu này, Chính phủ đã có những chương trình hành động, đưa ra mục tiêu cả nước phấn đấu đạt trên 3.000km đường cao tốc đến năm 2025.

"Đây là nhiệm vụ hết sức to lớn, bởi đến năm 2020, sau gần 20 năm triển khai, mới có 1.163km đường cao tốc được hoàn thành đưa vào sử dụng. Như vậy, trong nhiệm kỳ 2021 – 2025 phải xây dựng hoàn thành gần 2.000km đường cao tốc", Thứ trưởng Lê Đình Thọ cho biết.

Thời gian vừa qua, cùng sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ban ngành, địa phương với nhiều chủ trương chính sách, đến nay, đã đạt được tiến độ và kế hoạch đề ra. Điển hình là phân cấp, phân quyền cho các địa phương để quản lý đầu tư xây dựng các dự án đường cao tốc, từ đó phát huy nguồn lực từ Trung ương đến địa phương, gắn với trách nhiệm trong triển khai.

Cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 1 đã triển khai 11 dự án, đưa vào khai thác 6 dự án, trong đó có 1 dự án PPP, 5 dự án còn lại thì 3 dự án phải hoàn thành trong năm 2023, 2 dự án hoàn thành trong năm 2024.

Đặc biệt, tháng 6 này, theo chỉ đạo của Chính phủ và kế hoạch đề ra, nhiều dự án phân cấp cho địa phương sẽ tổ chức khởi công, xây dựng như: Châu Đốc - Cần Thơ - Cần Đề, Đồng Nai - Vũng Tàu, Nha Trang - Buôn Ma Thuột; Khu vực phía Bắc có tuyến Tuyên Quang - Hà Giang, Đồng Đăng - Trà Lĩnh.

Nhận diện những khó khăn, thách thức trong hành trình 20 năm

Báo cáo tại hội nghị, ông Lê Quyết Tiến - Cục trưởng Cục Quản lý đầu tư xây dựng cho biết, thực hiện các Nghị quyết đại hội Đảng về phát triển hạ tầng giao thông, trong đó có đường bộ cao tốc, từ năm 2020 đến nay Quốc hội, Chính phủ đã dành nguồn lực lớn để đầu tư các đường cao tốc và đã hoàn thành đưa vào khai thác sử dụng thêm 566km (trong đó có 166km do các địa phương đầu tư hoặc là cơ quan chủ quản), nâng tổng số đường cao tốc của nước ta đến nay lên 1.729km.

Như vậy chỉ trong 3 năm đã hoàn thành bằng 1/2 số km đường cao tốc triển khai trong 10 năm trước đây. Để đạt được mục tiêu đến năm 2025 có 3.000km đường cao tốc, trong 3 năm tới phải nỗ lực triển khai khoảng 1.300km đường cao tốc.

Để đạt được mục tiêu đó, trong năm 2022, Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư của 6 dự án đường cao tốc (cao tốc Bắc  - Nam giai đoạn 2021 - 2025, Biên Hòa - Vũng Tàu, Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng , Vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh và Vành đai 4 Hà Nội) với tổng chiều dài khoảng 1.300km, tổng vốn đầu tư gần 400.000 tỷ đồng, trong đó có khoảng 500km giao cho các địa phương triển khai.

Ngoài ra, Bộ GTVT và các địa phương đã và đang hoàn thành các thủ tục để chuẩn bị khởi công xây dựng khoảng 700km, trong đó địa phương thực hiện khoảng 400km; đang thu xếp nguồn vốn để sau 2025 triển khai khoảng 900km, trong đó địa phương thực hiện khoảng 750km.

Theo ông Tiến, từ thực tế triển khai dự án cao tốc trong hơn 20 năm, tồn tại một số khó khăn, vướng mắc.

Trước hết là một số quy định pháp luật còn bất cập; quy định về trình tự đầu tư còn kéo dài,  một số thủ tục liên quan đến nhiều bộ, ngành; thời gian từ khi đề xuất cho đến khi khởi công dự án kéo dài; một số hướng dẫn của các bộ, ngành còn chưa cụ thể, rõ ràng, dễ gây các cách hiểu khác nhau khi triển khai.

Tiếp đó, công tác GPMB, tái định cư thường chậm; còn nhiều tồn tại, vướng mắc chưa được xử lý kịp thời. Trong khi các dự án công trình đường bộ thường trải dài, đi qua nhiều địa phương, qua nhiều vùng địa lý với các điều kiện địa hình, địa chất, thủy văn phức tạp, nhu cầu vật liệu lớn, kỹ thuật xây dựng phức tạp;... bị tác động trực tiếp của thời tiết có xu hướng cực đoan, diễn biến bất thường.

Nhu cầu vật liệu xây dựng lớn, trong khi các mỏ vật liệu đang khai thác chỉ phục vụ cho nhu cầu thông thường tại địa phương. Khi các dự án giao thông triển khai đồng loạt gây khan hiếm về nguồn cung. Trong khi đó, thủ tục cấp phép mỏ mới còn phức tạp, kéo dài qua nhiều khâu, nhiều cấp, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai dự án.

Cùng với đó, công tác phối kết hợp giữa các bộ, ngành, địa phương để tháo gỡ các khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện dự án còn chưa kịp thời. Công tác tuyên truyền để người dân có sự đồng thuận, ủng hộ chủ trương đầu tư dự án, giải phóng mặt bằng còn hạn chế.

Đặc biệt, khả năng thu hút huy động vốn tư nhân tham gia đầu tư các dự án giao thông còn thấp, các ngân hàng còn thận trọng trong việc cho vay đầu tư giao thông. Trong khi đó, năng lực quản lý điều hành của các chủ đầu tư còn chưa đồng đều, một số cần tiếp tục kiện toàn, để đáp ứng yêu cầu khi triển khai các dự án lớn.

Kiên quyết xử nghiêm các chủ thể làm dự án chậm tiến độ

Trong quá trình triển khai các dự án cao tốc, đặc biệt là nhận diện các khó khăn, thách thức, Bộ GTVT đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết, trong đó có một số cơ chế đặc thù để đẩy nhanh tiến độ triển khai, như: Cho phép chỉ định thầu các gói thầu tư vấn khảo sát thiết kế, thi công xây lắp; cho phép triển khai sớm, đồng thời các công việc của bước lập dự án đầu tư; bước lập thiết kế kỹ thuật, dự toán.

Cùng với đó là giao trực tiếp mỏ vật liệu xây dựng cho các nhà thầu thi công mà không phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép khai thác khoáng sản; phân cấp cho các địa phương có đủ năng lực, kinh nghiệm quản lý làm cơ quan chủ quản thực hiện các dự án đường cao tốc.

Ngoài ra, Bộ GTVT đã và đang phối hợp chặt chẽ với các địa phương thực hiện đồng thời các công việc liên quan đến công tác GPMB để đến ngày khởi công các địa phương bàn giao 70% mặt bằng, đủ điều kiện triển khai thi công dự án.

Đồng thời thường xuyên tổ chức làm việc trực tiếp với các bộ, ngành, địa phương để cùng tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc đặc biệt là nguồn vật liệu xây dựng và công tác giải phóng mặt bằng; kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ hoặc báo cáo Ban Chỉ đạo để chỉ đạo các bộ, ngành cùng hỗ trợ giải quyết.

Song hành với đó, Bộ GTVT cũng tăng cường kiểm tra hiện trường, đôn đốc các chủ đầu tư, ban quản lý dự án, tư vấn, nhà thầu đẩy nhanh tiến độ thi công, yêu cầu các đơn vị kiểm soát chặt chẽ chất lượng, đồng thời làm việc với các địa phương để giải quyết các vướng mắc về công tác giải phóng mặt bằng, nguồn vật liệu, bãi đổ thải,…

Bộ GTVT tổ chức họp giao ban kiểm điểm tiến độ định kỳ và đột xuất; đồng thời nghiêm khắc phê bình, kiểm điểm trách nhiệm người đứng đầu của các chủ đầu tư, ban quản lý dự án có dự án chậm tiến độ.

Bộ GTVT yêu cầu các chủ đầu tư, ban QLDA, nhà thầu xây dựng tiến độ tổng thể, chi tiết; theo dõi, kiểm soát chặt chẽ tiến độ từng tuần/tháng; kiên quyết xử lý các nhà thầu vi phạm như: cảnh cáo, nhắc nhở; cắt, chuyển kh ối lượng; đối với các nhà thầu vi phạm nghiêm trọng, không có khả năng hoàn thành hợp đồng đúng tiến độ sẽ xem xét chấm dứt hợp đồng.