Cảnh báo nhà thầu yếu dùng "chiêu trò" để được làm cao tốc Bắc- Nam giai đoạn 2

"Sân chơi" chỉ dành cho nhà thầu đủ năng lực

Còn khoảng gần 3 tháng nữa, Bộ GTVT sẽ tiến hành công tác lựa chọn nhà thầu theo hình thức chỉ định để tổ chức thi công 12 dự án thành phần thuộc dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 (2021 - 2025).

Để chuẩn bị cho công tác đặc biệt quan trọng này, đầu tháng 9/2022, Bộ GTVT đã có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc tổ chức lựa chọn nhà thầu xây lắp dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025, trong đó có phương án dự kiến phân chia quy mô của các gói thầu.

Cụ thể, Bộ GTVT kiến nghị phân chia gói thầu với phạm vi khoảng 20 - 40 km/1 gói thầu và có giá trị dự kiến khoảng 3.000 - 5.000 tỷ đồng. Theo đó, 12 dự án thành phần với chiều dài khoảng 729 km, dự kiến chia khoảng 30 gói thầu, số lượng nhà thầu liên danh khoảng 3 nhà thầu/1 gói thầu.

Cần phải nói thêm, để được lựa chọn làm nhà thầu thi công tại các gói thầu cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 theo hình thức chỉ định thầu, chắc chắn các nhà thầu sẽ phải đáp ứng nhiều tiêu chí từ phía bên mời thầu đưa ra, trong đó một trong những tiêu chí quan trọng nhất là năng lực, kinh nghiệm thi công.

Nếu chiếu theo các quy định trước đây, để tham gia vào các gói thầu cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 theo quy mô đề xuất của Bộ GTVT, số lượng các nhà thầu đáp ứng về năng lực, kinh nghiệm chỉ có thể tính trên đầu ngón tay. Bởi, để có thể tham gia vào các gói thầu này, nhà thầu phải đáp ứng tiêu chí về năng lực và kinh nghiệm là đã từng thực hiện các hợp đồng tương tự có giá trị ít nhất bằng 70% giá gói thầu đang xét.

Điều đó đồng nghĩa để có thể tham gia vào một gói thầu giá trị khoảng 5.000 tỷ đồng, điều kiện tiên quyết là nhà thầu phải từng thực hiện hợp đồng có giá trị 3.500 tỷ đồng. Theo thông tin của PV Tạp chí GTVT, thực tế, từ năm 2017 đến nay, chỉ có 3 nhà thầu xây lắp thực hiện công trình giao thông có giá trị 2.000 tỷ đồng, 2.327 tỷ đồng và 4.670 tỷ đồng. 

Tuy nhiên, theo quy định mới của Bộ KH&ĐT (Thông tư 08/2022/TT-BKHĐT), các gói thầu xây lắp sẽ giảm giá trị yêu cầu đối với hợp đồng tương tự từ 70% như trước đây xuống còn 50% giá trị công việc xây lắp của gói thầu đang xét. Đồng thời, các công trình, hạng mục tương tự mà nhà thầu đã hoàn thành có thể thuộc một hoặc nhiều hợp đồng (hợp đồng có thể đang thực hiện, chưa thanh lý); không đưa ra yêu cầu về nhân sự chủ chốt đối với vị trí mà pháp luật về xây dựng không yêu cầu; không bắt buộc nhà thầu phải đính kèm chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng khi tham gia dự thầu.

Phải nói thẳng, quy định mới của Bộ KH&ĐT đã cởi bỏ không ít áp lực cho các nhà thầu có nguyện vọng tham gia thi công 12 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2. Tuy vậy, kể cả khi quy định của Bộ KH&ĐT đã phần nào nới lỏng thì việc tham gia thi công những gói thầu có quy mô dự kiến từ 3.000 - 5.000 tỷ đồng của dự án trọng điểm này được dự báo sẽ vẫn là sân chơi riêng của các nhà thầu lớn có nhiều năng lực kinh nghiệm, tiềm lực tài chính. Còn lại, các nhà thầu hạng vừa và nhỏ sẽ khó có cửa đứng trong danh sách nhà thầu chính tại dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2.

Cần phát hiện và loại bỏ chiêu trò để được tham gia thi công dự án

Thời điểm này, dù chưa biết có được lựa chọn làm nhà thầu tại các dự án cao tốc Bắc - Nam hay không nhưng đã có không ít đại diện của các nhà thầu lớn bày tỏ lo ngại về một số yếu tố rủi ro có thể phát sinh. Điển hình là trưởng hợp bị ép liên danh với nhà thầu yếu hoặc các nhà thầu yếu dùng chiêu trò "núp bóng" "đi cửa sau" lập liên danh để được làm cao tốc Bắc - Nam.

Ông Hồ Đình Chung - Tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả chia sẻ: "Từ kinh nghiệm triển khai nhiều dự án quy mô mô lớn, chúng tôi lo ngại nhất là bị ép liên danh hoặc một số nhà thầu dùng "chiêu trò", "đi đêm" để được chỉ định ghép vào liên danh với nhà thầu chính nhưng năng lực yếu, không đảm bảo tài chính, thiết bị cũng như uy tín trong quá trình thực thi khiến gánh nặng và trách nhiệm đổ hết lên vai nhà thầu chính".

Từ đó, ông Chung cho rằng, trong quá trình lựa chọn nhà thầu cao tốc Bắc – Nam giai đoạn 2, cấp quyết định đầu tư công trình phải xác lập các tiêu chí đánh giá, điều kiện tiên quyết để lựa chọn nhà thầu đáp ứng về năng lực (kinh nghiệm thực tế, thiết bị, tài chính,…), đồng thời phát hiện và loại bỏ các đơn vị nhà thầu yếu kém, không đủ năng lực nhưng được gửi gắm tham gia các liên danh.

Từ kinh nghiệm làm cao tốc Bắc- Nam, giai đoạn 2017-2021, ông Chung cho biết thêm, để hoàn thành dự án xây dựng đường cao tốc Bắc- Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 đúng tiến độ, các cơ quan quản lý Nhà nước cần nhận diện và có giải pháp khắc phục những khó khăn, tồn tại từng xảy như: Hồ sơ vật liệu, bãi thải tại hồ sơ mời thầu sai khác nhiều so với thực tế về vị trí, trữ lượng, điều kiện khai thác; nguồn cung vật liệu khan hiếm; biến động giá vật liệu rất lớn những chưa có cơ chế xử lý hiệu quả; năng lực nhiều thầu phụ do chủ đầu tư chỉ định yếu; nhiều cơ quan liên quan cùng đồng thời giám sát trùng lặp,…

"Đặc biệt, cơ quan có thẩm quyền cần xem xét áp dụng hình thức tổng thầu thi công để chọn được nhà thầu có năng lực tổ chức, đứng đầu đảm nhận những gói thầu lớn nhằm phát huy được năng lực quản trị, khả năng chuyên môn của đơn vị tổng thầu trong công tác quản lý dự án. Các chủ đầu tư, ban quản lý dự án cần rút ngắn thủ tục để đẩy nhanh công tác giải ngân thanh toán, thu hồi vốn cho nhà thầu. Hơn nữa, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan cần có cơ chế để yêu cầu các địa phương nơi có dự án đi qua ban hành kịp thời các chỉ số giá xây dựng", ông Chung nói.

"Trong quá trình triển khai dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 cần gắn trách nhiệm cụ thể giữa các đơn vị liên quan, tránh trường hợp các bên đùn đẩy trách nhiệm, dẫn đến nhà thầu chậm, hoặc không có phương án xử lý; xác lập cơ chế thưởng phạt rõ ràng áp dụng cho các bên liên quan"

Ông Hồ Đình Chung - Tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả