Chỉ định thầu cao tốc Bắc-Nam: Gói thầu nhỏ nhất không dưới 3.000 tỷ đồng

Quy trình, trình tự thực hiện chỉ định thầu thế nào?

Văn bản của Bộ GTVT cho biết, Luật Đấu thầu và Nghị định số 63/2014/NĐ-CP quy định về trình tự, thủ tục chỉ định thầu như sau: Chuẩn bị lựa chọn nhà thầu (lập, thẩm định, phê duyệt hồ sơ yêu cầu và xác định nhà thầu được đề nghị chỉ định thầu); Tổ chức lựa chọn nhà thầu (phát hành hồ sơ yêu cầu, nhà thầu nộp hồ sơ đề xuất); Đánh giá hồ sơ đề xuất và thương thảo về các đề xuất của nhà thầu; Trình, thẩm định, phê duyệt và công khai kết quả lựa chọn nhà thầu; Hoàn thiện, ký kết hợp đồng.

Khi thực hiện chỉ định thầu phải đáp ứng các điều kiện chính: Có quyết định đầu tư được phê duyệt; Có kế hoạch lựa chọn nhà thầu được phê duyệt; Có dự toán gói thầu được phê duyệt theo quy định.

Căn cứ quy định nêu trên, Nghị quyết số 43 ngày 11/01/2022 của Quốc hội và Nghị quyết số 119 ngày 08/9/2022 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 18 ngày 11/02/2022 của Chính phủ, Bộ GTVT sẽ tổ chức thực hiện thẩm quyền, trách nhiệm của người quyết định đầu tư và chủ đầu tư trong việc thực hiện chỉ định thầu (người quyết định đầu tư phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu; chủ đầu tư phê duyệt hồ sơ yêu cầu, kết quả lựa chọn nhà thầu).

Theo quy định của pháp luật về đấu thầu, căn cứ yêu cầu về quy mô, tính chất, yêu cầu kỹ thuật của gói thầu, các nhà thầu phải chủ động tìm kiếm đối tác để thành lập tổ hợp liên danh (nếu cần), đảm bảo đủ điều kiện tham gia dự thầu theo các tiêu chí được quy định. Do đó, để đảm bảo công khai, minh bạch và lựa chọn được nhà thầu có năng lực thực hiện dự án, ngoài việc tuân thủ chặt chẽ trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật về đấu thầu nêu trên, Bộ GTVT sẽ tổ chức thực hiện theo 2 bước.

Bước 1, Bộ GTVT sẽ phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu, xây dựng và đăng tải công khai tiêu chí lựa chọn nhà thầu (yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm) để các nhà thầu tiếp cận thông tin, tự đánh giá khả năng thực hiện; tìm kiếm đối tác đủ điều kiện, đáp ứng tiêu chí để liên danh đăng ký tham gia gói thầu (gửi đơn đề nghị tham gia cho bên mời thầu); trên cơ sở danh sách các nhà thầu đăng ký, bên mời thầu tổ chức đánh giá sơ bộ năng lực, kinh nghiệm; xác định danh sách nhà thầu đủ điều kiện nhận hồ sơ yêu cầu; Bộ GTVT tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ danh sách nhà thầu đáp ứng yêu cầu.

Bước 2, căn cứ phạm vi gói thầu được phê duyệt trong kế hoạch lựa chọn nhà thầu, chủ đầu tư chỉ đạo tư vấn lập dự toán; căn cứ dự toán được phê duyệt đã được Kiểm toán nhà nước kiểm toán, chủ đầu tư phê duyệt hồ sơ yêu cầu; phát hành hồ sơ yêu cầu cho nhà thầu trong danh sách để nhà thầu chuẩn bị hồ sơ đề xuất; tiến hành đánh giá hồ sơ đề xuất; thẩm định, phê duyệt kết quả chỉ định thầu.

Rất ít nhà thầu làm gói thầu lớn

Văn bản do Thứ trưởng Nguyễn Duy Lâm cho biết, theo quy định của pháp luật về xây dựng và đấu thầu, nhà thầu tham gia thực hiện gói thầu phải đáp ứng 5 điều kiện, gồm: Có chứng chỉ năng lực hạng I đối với công trình đường bộ, chứng chỉ năng lực phù hợp cấp công trình cầu, hầm của gói thầu đang xét (tương ứng với cấp công trình cầu, hầm…); 

Phải có kinh nghiệm thực hiện hợp đồng tương tự về mặt kỹ thuật với tư cách là nhà thầu (có cùng loại và cấp công trình) và có giá trị hợp đồng tương tự tối thiểu 50% giá gói thầu đang xét; Cùng với đó, nguồn lực tài chính phải đáp ứng yêu cầu; Doanh thu bình quân từ hoạt động xây dựng 3 năm gần nhất phải tương đương với giá gói thầu đang xét.

Ngoài ra, nhà thầu phải huy động nhân sự, máy móc, thiết bị phù hợp với quy mô gói thầu để triển khai đảm bảo chất lượng, tiến độ. Trường hợp nhà thầu tham gia nhiều gói thầu thì phải đảm bảo không có sự trùng lặp về nhân sự, máy móc, thiết bị giữa các gói thầu và đáp ứng nguồn lực tài chính bố trí cho từng gói thầu. Trường hợp liên danh để tham gia gói thầu, từng thành viên phải đáp ứng điều kiện năng lực, kinh nghiệm tương ứng nội dung, phạm vi công việc đảm nhận theo thỏa thuận liên danh (theo các tiêu chí nêu trên).

Theo báo cáo của các chủ đầu tư và ban QLDA, trong 10 năm qua có khoảng 48 nhà thầu đã tham gia thi công xây dựng công trình giao thông cấp II trở lên có tính chất kỹ thuật tương tự và có giá trị hợp đồng lớn hơn hoặc bằng 350 tỷ đồng. Trong đó có 18 nhà thầu đã tham gia thi công xây dựng có giá trị hợp đồng từ 350-500 tỷ đồng, 16 nhà thầu đã tham gia thi công xây dựng có giá trị hợp đồng từ 500-1.000 tỷ đồng; 7 nhà thầu đã tham gia thi công xây dựng có giá trị hợp đồng từ 1.000-1.500 tỷ đồng; 7 nhà thầu đã tham gia thi công xây dựng có giá trị hợp đồng từ 1.500 tỷ đồng trở lên.

"Thời gian vừa qua, một số doanh nghiệp lớn đã tham gia đầu tư các dự án xây dựng công trình giao thông, khu đô thị, công nghiệp lớn với tư cách là nhà đầu tư, không phải là nhà thầu thi công xây dựng công trình giao thông", văn bản của Bộ GTVT nêu và khẳng định thêm, các doanh nghiệp này khi tham gia thực hiện dự án với tư cách nhà thầu thi công phải đáp ứng kinh nghiệm theo quy định pháp luật về xây dựng và đấu thầu nêu trên.

Đối với tư vấn giám sát (TVGS), trong 5 năm qua có khoảng 27 tư vấn đã tham gia giám sát thi công xây dựng công trình giao thông cấp II trở lên có giá trị hợp đồng từ 2 tỷ đồng trở lên, trong đó có 7 tư vấn tham đã gia hợp đồng từ 2-5 tỷ đồng, 7 tư vấn đã tham gia hợp đồng từ 5-10 tỷ đồng; 8 tư vấn đã tham gia hợp đồng từ 10-20 tỷ đồng; 3 tư vấn đã tham gia hợp đồng từ 20-30 tỷ đồng; 2 tư vấn đã tham gia hợp đồng trên 30 tỷ đồng.

Quy mô gói thầu từ 3.000-5.000 tỷ

Về quy mô gói thầu, theo dự án đầu tư được duyệt, tổng mức đầu tư các dự án thành phần có giá trị khoảng 7.643 đến 20.500 tỷ đồng, trong đó chi phí xây lắp để lựa chọn nhà thầu tương ứng khoảng 5.932 đến 15.131 tỷ đồng (gồm công trình đường bộ cấp I, công trình hầm đường bộ và cầu đường bộ từ cấp III trở lên).

"Từ thực tiễn triển khai dự án xây dựng đường cao tốc Bắc-Nam giai đoạn 2017-2020 cho thấy, nếu phân chia với phạm vi khoảng 20-40km/1 gói thầu sẽ có giá trị dự kiến khoảng 3.000-5.000 tỷ đồng, khi đó 1 gói thầu thi công xây dựng khoảng 3 nhà thầu liên danh sẽ thuận lợi cho công tác chỉ đạo, điều hành, phối hợp trong quá trình tổ chức triển khai thi công và quản lý chi phí đối với các nhà thầu trong liên danh cũng như của chủ đầu tư", văn bản nêu.

Trường hợp phân chia gói thầu có quy mô từ 5.000-15.000 tỷ đồng, theo số liệu khảo sát về nhà thầu xây lắp như đã báo cáo tại mục 1.1. (khi chưa xét đến tiêu chí doanh thu) thì trong 5 năm gần đây, sơ bộ đánh giá chỉ có 1 nhà thầu đã thực hiện hợp đồng thi công xây dựng với giá trị 3.642 tỷ đồng, có đủ điều kiện năng lực thực hiện gói thầu có giá trị xây lắp khoảng 7.284 tỷ đồng. Trường hợp mở rộng 10 năm gần đây thì có 1 nhà thầu đã thực hiện hợp đồng thi công xây dựng với giá trị 5.715 tỷ đồng, có đủ điều kiện năng lực thực hiện gói thầu có giá trị xây lắp khoảng 11.430 tỷ đồng.

Các nhà thầu được khảo sát còn lại không đủ điều kiện năng lực thực hiện gói thầu có quy mô từ 5.000-15.000 tỷ đồng với tư cách là nhà thầu độc lập, mà phải thành lập tổ hợp (liên danh khoảng 5-10 nhà thầu) mới đáp ứng các yêu cầu tối thiểu để tham gia gói thầu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều nhà thầu chính tham gia 1 gói thầu thi công xây dựng (số lượng liên danh nhiều hơn 5 nhà thầu/1 gói thầu) việc quản lý thực hiện hợp đồng sẽ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Cụ thể, bộ máy quản lý, năng lực tổ chức điều hành trong liên danh khó đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất; sẽ mất nhiều thời gian để các nhà thầu thỏa thuận, phân chia trách nhiệm, phạm vi công việc; có thể dẫn tới chia nhỏ công địa thi công (các thành viên đều tham gia thi công công trình cầu, đường, hầm…) gây khó khăn trong bố trí mặt bằng, tập kết vật tư, vật liệu, máy móc, thiết bị; đường công vụ, phương án điều phối vật liệu đào, đắp; phương án tổ chức thi công, văn phòng điều hành, lán trại; đảm bảo an ninh, trật tự trên công trường,… khó phân định trách nhiệm giữa các nhà thầu nếu có vi phạm chất lượng, tiến độ.

Mặt khác, tương ứng giá trị gói thầu xây lắp từ 5.000-15.000 tỷ đồng, gói thầu TVGS sẽ có giá trị khoảng 40-60 tỷ đồng, thực tế hiện nay có không nhiều nhà thầu TVGS đáp ứng được yêu cầu.

Trường hợp phân chia gói thầu có quy mô nhỏ sẽ có nhiều nhà thầu tham gia thực hiện dự án, khó đảm bảo tính đồng bộ, chất lượng, tiến độ; không thu hút được các nhà thầu mạnh có năng lực, kinh nghiệm tham gia.

Để đảm bảo lựa chọn nhà thầu có năng lực, kinh nghiệm triển khai thực hiện Dự án, không chia nhỏ gói thầu, đảm bảo tính đồng bộ, phù hợp khả năng thực hiện của các nhà thầu, Bộ GTVT kiến nghị phân chia gói thầu với phạm vi khoảng 20-40km/1 gói thầu và có giá trị dự kiến khoảng 3.000-5.000 tỷ đồng. Theo đó, 12 dự án thành phần với chiều dài khoảng 729 km, dự kiến chia khoảng 30 gói thầu); số lượng nhà thầu liên danh khoảng 3 nhà thầu/1 gói thầu.

Với số lượng nhà thầu đáp ứng quy mô gói thầu có giá trị 1.500 tỷ đồng trở lên không nhiều, do đó một nhà thầu có thể được chỉ định thầu nhiều hơn 1 gói thầu (nếu đáp ứng năng lực thực hiện). Đồng thời, việc phân chia gói thầu có giá trị xây lắp khoảng 3.000-5.000 tỷ đồng tương ứng với hợp đồng TVGS có giá trị khoảng 20-40 tỷ đồng, sẽ phù hợp năng lực, kinh nghiệm của các nhà thầu TVGS của Việt Nam hiện nay.

Để triển khai các công việc tiếp theo đáp ứng tiến độ yêu cầu và đảm bảo tuân thủ các quy định của pháp luật về xây dựng, đấu thầu, Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ về yêu cầu năng lực, kinh nghiệm nhà thầu và phân chia gói thầu xây lắp có quy mô khoảng 3.000-5.000 tỷ đồng để lựa chọn nhà thầu.