Khi ô tô cũng được mùa mất giá

Bức tranh toàn cảnh thị trường ô tô Việt Nam năm 2023 có những hình ảnh trái ngược với sự suy giảm sức mua rõ rệt bất chấp những nỗ lực kích cầu của các nhà sản xuất, nhập khẩu và phân phối. 

Chiếc ô tô và quả dưa hấu

Vụ dưa hấu năm 2018 và 2022 đã từng phải đón nhận những giọt nước mắt cay đắng của người nông dân miền Trung và Tây Nguyên khi điệp khúc được mùa mất giá lặp lại.

Tại mùa vụ năm 2022, giá bán bình quân của của mỗi kg dưa hấu chỉ vào khoảng 1.500 đồng. Theo tính toán của bà con nông dân, để vượt qua được mốc hòa vốn, giá dưa hấu phải ít nhất 4.000 đồng/kg. Đối với những cánh đồng thuê canh tác, giá vốn sẽ còn phải cao hơn nữa.

Cay đắng hơn, dưa hấu dù bán lỗ vẫn ế ẩm. Tại nhiều thời điểm, hàng trăm chiếc xe đầu kéo chở dưa hấu từ miền Trung và Tây Nguyên ra các cửa khẩu phía Bắc phải nằm chờ tại các bãi đỗ. Nhiều thương lái buộc phải di chuyển đi khắp nơi với tấm biển "giải cứu". Có những chuyến hàng, dưa phải đổ bỏ vì hư hỏng.

Khi ngành nông nghiệp được quy hoạch tốt hơn, người nông dân cũng "có nghề" hơn, câu chuyện được mùa mất giá đã không còn phổ biến. Nhưng kỳ lạ thay, năm 2023, câu chuyện lại rơi đúng vào một mặt hàng vốn vẫn bị coi là xa xỉ: Ô tô.

Có thể nói, chưa bao giờ thị trường ô tô Việt Nam "được mùa" sản phẩm mới như năm 2023. Theo thống kê sơ bộ, đã có ít nhất 60 mẫu xe mới, không tính các phiên bản nâng cấp, được giới thiệu ra thị trường. Số lượng xe mới ra mắt kỷ lục nằm ở đầy đủ mọi phân khúc và phân hạng thị trường, từ xe bình dân giá rẻ đến siêu xe trị giá cả trăm tỷ đồng, từ ô tô mini đến những dòng full-size cỡ lớn.

Thế nhưng, trái với những kỳ vọng về một năm sôi động, thị trường ô tô Việt Nam 2023 lại đìu hiu không ngờ. Sức mua yếu ớt đã hình thành nên một "cơn bão" giảm giá chưa từng thấy. Kể từ tháng 4 đến cuối tháng 12, "cơn bão" giảm giá đã cuốn theo toàn bộ các hãng xe từ nội địa đến nhập khẩu vào một cuộc chạy đua giảm giá nhằm giải phóng bớt hàng tồn. Không kể những hỗ trợ từ Chính phủ thông qua chính sách giảm 50% lệ phí trước bạ cho xe lắp ráp trong nước, mặt bằng giá của thị trường ô tô Việt Nam năm 2023 đã tụt xuống ít nhất 5%, tương đương với tỷ lệ thu lệ phí trước bạ ở đa số địa phương. Không ít các hãng xe nhập khẩu thậm chí phải giảm giá đến 15 – 18% để vớt vát doanh số. Tỷ lệ giảm giá này, theo nhận định của giới kinh doanh ô tô, là đã xâm phạm vào vùng lỗ vốn.

Sắp xếp lại để kỳ vọng

Vậy nguyên nhân nào khiến thị trường ô tô Việt Nam 2023 "được mùa mất giá"? Câu trả lời rất căn cơ là bởi những khó khăn chung của nền kinh tế cùng những tác động ngoại biên đã khiến sức mua ô tô suy giảm nặng nề.

Theo báo cáo của Chính phủ tại phiên họp ngày 16/10 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tăng trưởng GDP của Việt Nam năm 2023 dự kiến đạt khoảng trên 5%. Tỷ lệ tăng trưởng này cũng sát so với dự báo mới đây của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) ở mức 5,2%. Con số này là khá thấp so với tỷ lệ tăng trưởng GDP 8,02% mà Việt Nam đã đạt được trong năm 2022.

Rõ ràng, khi nền kinh tế gặp khó khăn thì việc sức mua ô tô suy giảm mạnh cũng là hoàn toàn dễ hiểu. Theo thống kê của Hiệp hội các Nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), tính đến hết tháng 11/2023, tổng dung lượng ô tô của toàn thị trường đạt 263.249 chiếc, giảm 29% so với cùng kỳ năm 2022. Con số này chưa bao gồm 2 hãng xe lớn Hyundai Thành Công và VinFast. Hiện tại, VinFast chưa có báo cáo về sản lượng bán hàng. Còn với liên doanh ô tô Hàn Quốc, tổng lượng xe Hyundai bán ra thị trường luỹ kế 11 tháng năm 2023 đạt 56.606 chiếc, giảm 21,5% so với cùng kỳ năm ngoái.

Như vậy, tỷ lệ sụt giảm chung của thị trường cả năm 2023 sau khi có số liệu thống kê đầy đủ có thể ở mức 25%. Con số này thấp hơn đáng kể so với một số dự báo được đưa ra hồi giữa năm ở mức -20% so với năm ngoái.

Lưu ý rằng, tỷ lệ sụt giảm này diễn ra ngay cả khi thị trường có lực đỡ rất khoẻ từ chính sách hỗ trợ của Chính phủ, bên cạnh những động thái giảm giá quyết liệt từ các hãng xe.

Nhưng khi nhìn từ góc độ khác, bức tranh "được mùa mất giá" của ngành ô tô năm 2023 có nguyên nhân không nhỏ xuất phát từ nội tại của chính các hãng xe.

Thị trường ô tô năm 2022 đã đón nhận con kỷ lục khi lần đầu tiên vượt ngưỡng 500.000 xe. Chính sự bùng nổ sức mua năm ngoái đã khiến cho hầu hết các hãng xe rơi vào thế "việt vị" khi xây dựng kế hoạch sản xuất, kinh doanh cho năm 2023.

Dễ nhận thấy nhất chính là con số kỷ lục các mẫu xe mới ra mắt thị trường đã được nêu ở phía trên. Việc các hãng xe dồn dập ra mắt sản phẩm mới đều nằm trong kế hoạch đã được xây dựng từ trước. Khác với các ngành hàng tiêu dùng, ô tô là mặt hàng đặc biệt mà các doanh nghiệp không dễ dàng thay đổi những kế hoạch sản xuất, kinh doanh. Đơn cử là đối với các đơn hàng nhập khẩu xe nguyên chiếc hay linh kiện phục vụ hoạt động sản xuất, lắp ráp trong nước, kể từ khi ký kết hợp đồng đến khi xe hay linh kiện cập cảng, thời gian chờ đợi cũng ít nhất 3 – 6 tháng. Đây cũng là lý do mà trong giai đoạn nửa đầu năm 2023, kim ngạch nhập khẩu ô tô luôn duy trì ở mức cao bất chấp sức mua trong nước đã suy giảm nặng nề kể từ quý III/2023.

Đại diện một số hãng xe cho biết, bất chấp những nỗ lực giảm giá, khuyến mại kỷ lục kéo dài, lượng xe tồn kho hiện nay vẫn đang rất lớn, có hãng xe lên đến hàng nghìn chiếc.

Hiện tượng "việt vị" trong xây dựng kế hoạch càng khiến các doanh nghiệp ô tô rơi vào khó khăn và sẽ buộc phải thay đổi, tính toán lại phù hợp hơn với tình hình thực tế và những dự báo trong năm 2024.

Giới kinh doanh ô tô nhận định thị trường sẽ còn gian nan trong ít nhất nửa đầu năm tới. Trải qua một năm 2023 vô vàn khó khăn, các doanh nghiệp ô tô kỳ vọng thị trường sẽ sớm được giải toả sức ép từ những dự báo nhiều tươi sáng của nền kinh tế.