Nhìn lại công tác quản lý nhà nước về khoa học công nghệ

Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng kiểm tra hiện trường dự án công nghệ cào bóc tái chế tại QL5

Việc thực hiện ứng dụng công nghệ mới, vật liệu mới và công tác xây dựng Tiêu chuẩn, quy chuẩn của Ngành trong năm 2014 được thực hiện nghiêm túc theo tinh thần chỉ đạo của lãnh đạo Bộ GTVT. Vụ KHCN đã tham gia xây dựng, trình Bộ phê duyệt 08 văn bảnvới các nội dung như: Phê duyệt kế hoạch chuyển đổi, xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn và các nhiệm vụ khoa học công nghệ khác năm 2013 của Bộ GTVT; phê duyệt kế hoạch chuyển đổi, xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn và các nhiệm vụ KHCN khác năm 2014 của Bộ GTVT; việc Điều chỉnh, bổ sung kế hoạch xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn năm 2014 của Bộ GTVT; điều chỉnh, bổ sung kế hoạch xây dựng tiêu chuẩn, q  uy chuẩn năm 2014 của Bộ GTVT; bổ sung kế hoạch xây dựng tiêu chuẩn năm 2014 của Bộ GTVT; phê duyệt kế hoạch cập nhật, bổ sung, xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn và các nhiệm vụ KHCN khác trong năm 2015 của Bộ GTVT; chiến lược phát triển khoa học công nghệ ngành GTVT giai đoạn 2014 – 2020; đề án “Tăng cường ứng dụng KHCN trong quản lý chất lượng xây dựng, khai thác và bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông giai đoạn 2013 – 2020”.

Đẩy mạnh thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học

Năm 2014, Bộ GTVT đã giao kế hoạch KHCN triển khai thực hiện 60 đề tài nghiên cứu KHCN cấp Bộ. Các đề tài nghiên cứu KHCN cấp Bộ nhằm tập trung giải quyết các vấn đề KHCN phục vụ sản xuất, hướng ưu tiên vào các lĩnh vực:

Nghiên cứu ứng dụng các công nghệ, các loại vật liệu mới trong xây dựng công trình giao thông nhằm tiết kiệm chi phí xây dựng, tăng hiệu quả khai thác như: “Nghiên cứu công nghệ cọc hỗn hợp sử dụng trong gia cố và xây dựng công trình trên nền đất yếu”, “Nghiên cứu sửa chữa kết cấu mặt đường cũ sử dụng công nghệ tái chế nóng mặt đường bê tông nhựa cũ phù hợp với điều kiện Việt Nam”, “Nghiên cứu lựa chọn kết cấu và vật liệu cho kết cấu áo đường mềm trên các tuyến có xe tải trọng nặng phù hợp với điều kiện nhiệt ẩm”, “Nghiên cứu, sản xuất thử nghiệm vật liệu chống thấm dạng lỏng ứng dụng cho mặt cầu bê tông xi măng ở Việt Nam”…; chế tạo các chi tiết, sản phẩm cơ khí thay thế hàng nhập khẩu phục vụ chương trình nội địa hoá sản phẩm như: “Nghiên cứu thiết kế chế tạo hệ thống thủy lực dẫn động xe đúc trong công nghệ thi công cầu đúc hẫng”, “Nghiên cứu chế tạo máy làm sạch tự động các chi tiết máy tàu thủy ứng dụng công nghệ siêu âm, điều khiển kỹ thuật số”, “Nghiên cứu chế tạo máy điều dòng kỹ thuật số thông minh (Smart CCR) điều khiển cấp nguồn cho hệ thống đèn hiệu sân bay”…

Bên cạnh đó, các đề tài nghiên cứu ứng dụng KHCN tiên tiến vào quản lý, khai thác và bảo trì đối với các tuyến đường sắt, đường sắt đô thị, cảng biển, đặc biệt là các cảng biển nước sâu, cảng biển quốc tế như: “Nghiên cứu lựa chọn xây dựng công trình depot cho đường sắt đô thị ở Việt Nam”, “Nghiên cứu lựa chọn công nghệ thích hợp trong quan trắc công trình cảng – đường thủy xây dựng trên nền đất yếu trong xây dựng và khai thác”…

Nghiên cứu đổi mới phương tiện vận tải nhằm nâng cao hiệu quả khai thác, đảm bảo an toàn, tiết kiệm nhiên liệu và thân thiện với môi trường như: “Chế tạo thử nghiệm thiết bị tự động điều khiển tàu theo đường đi đã định”, “Nghiên cứu thiết kế hệ thống dự báo thủy động học luồng hàng hải tự động phục vụ công tác hoa tiêu”…

Quá trình triển khai công tác điều hành quản lý của Ngành đã phát sinh một số vấn đề được lãnh đạo Bộ GTVT chỉ đạo triển khai nghiên cứu để có cơ sở đưa vào thực hiện trong các dự án xây dựng công trình giao thông như “Quy định về thiết kế phân kỳ và tổ chức giao thông đường cao tốc”, “Nghiên cứu bổ sung các tiêu chí trong bộ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch, thiết kế, xây dựng, khai thác nhằm bảo đảm điều kiện kết nối các phương thức vận tải tại các công trình đầu mối vận tải hành khách và hàng hóa”.

Một số kết quả nghiên cứu của các đề tài đã và đang được xem xét triển khai ứng dụng vào thực tế sản xuất, như: Ứng dụng thiết bị đuôi tàu thay thế cho trưởng tàu hàng trong chạy tàu đường sắt (cập nhật bổ sung vào Quy chuẩn 08:2011/BGTVT về khai thác đường sắt); Dầm hộp BTCT dự ứng lực có thanh chống xiên (giảm được trọng lượng kết cấu khoảng 20% so với công trình có cùng quy mô, áp dụng hiệu quả trong vùng có động đất và vùng đất yếu), đang tìm dự án để triển khai ứng dụng. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu của đề tài “Nghiên cứu xây dựng Hướng dẫn áp dụng hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành nhằm tăng cường quản lý chất lượng mặt đường bê tông nhựa nóng đối với các tuyến đường ô tô có quy mô giao thông lớn”, Bộ GTVT đã ban hành Quyết định số 858/QĐ-BGTVT ngày 26/3/2014 về “Hướng dẫn áp dụng hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành nhằm tăng cường quản lý chất lượng thiết kế, thi công, nghiệm thu mặt đường bê tông nhựa nóng đối với các tuyến đường ô tô có quy mô giao thông lớn”.

Về công tác tổ chức quản lý thực hiện các nhiệm vụ KHCN, Vụ KHCN đã tham mưu cho lãnh đạo Bộ ký Quyết định thành lập 34 Hội đồng nghiệm thu đề tài nghiên cứu KHCN cấp Bộ các năm từ 2014 trở về trước; tổ chức họp hội đồng nghiệm thu 46 đề tài; thường xuyên đôn đốc các đơn vị khẩn trương hoàn thiện nội dung nghiên cứu theo tiến độ được phê duyệt.

Bên cạnh những thuận lợi, quá trình triển khai nhiệm vụ quản lý KHCN đã nảy sinh một số vướng mắc như: Việc giao kế hoạch KHCN năm 2014 bị muộn do phải chờ ý kiến thỏa thuận của Bộ Tài chính, kinh phí được phân bổ còn thiếu so với dự toán đã phê duyệt. Điều đó, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các đề tài trong năm kế hoạch, gây nhiều khó khăn cho công tác quản lý đề tài nghiên cứu khoa học. Danh mục các đề tài cấp Bộ đã được phê duyệt thực hiện và được Bộ KH và CN thông qua, tuy nhiên có một số đề tài không có kinh phí triển khai do có ý kiến không chấp thuận của Bộ Tài chính mặc dù đã có những giải trình đầy đủ cơ sở. Vấn đề này gây bất cập cho công tác xây dựng kế hoạch KHCN của Bộ GTVT.

Từ năm 2014, công tác quản lý hoạt động KHCN bắt đầu thực hiện theo các quy định mới đảm bảo phù hợp với Luật KHCN năm 2013. Qua quá trình thực hiện nhận thấy một số vấn đề khó khăn như: Hoạt động của Hội đồng tư vấn khoa học và công nghệ theo quy định tại Điều 33, Nghị định số 08/2014/NĐ-CP ngày 27/01/2014 của Chính phủ phải đầy đủ thành viên phản biện là rất khó thực hiện trong việc tổ chức được cuộc họp hội đồng vì lịch công tác của các thành phần hội đồng rất khác nhau, do vậy, nhiều Hội đồng đã được thành lập nhưng không thể tổ chức họp trong thời hạn 1 tháng như quy định. Quy định về Hỗ trợ nhiệm vụ KHCN liên kết tại Điều 38 Nghị định này mới chỉ phân mức theo vùng miền, chưa xem xét bổ sung đối với những trường hợp đặc biệt (ví dụ: Sản phẩm cầu đường có những đặc thù riêng mà các sản phẩm hàng hóa khác không có, đó là: Sản xuất đơn chiếc, giá trị rất lớn, sản phẩm được bán trước khi sản xuất, tức là chủ đầu tư ký hợp đồng với các nhà thầu để tiến hành xây dựng cầu và đường. Như vậy, các sản phẩm nghiên cứu về cầu đường rất khó có thể được các áp dụng thử trong quá trình sản xuất (xây dựng) nếu không được hỗ trợ hợp lý …).

Xây dựng và ban hành nhiều Tiêu chuẩn, Quy chuẩn

Đến hết năm 2014, việc xây dựng Tiêu chuẩn, Quy chuẩn đã hoàn thành việc chuyển đổi 155 Tiêu chuẩn Ngành (TCN) theo Nghị định 127/2007/NĐ-CP ngày 01/08/2007 của Chính phủ thành các hình thức TCVN, QCVN hoặc TCCS. Bộ GTVT đã ban hành 18 QCVN, Bộ KH và CN công bố mới 27 TCVN, các cục thuộc Bộ GTVT đã công bố 8 TCCS phục vụ công tác các lĩnh vực ngành GTVT. Tổng số hiện nay đã ban hành và triển khai áp dụng 234 TCVN, 90 QCVN trong các lĩnh vực sản xuất của ngành GTVT.

Bên cạnh đó, Vụ KHCN đôn đốc xây dựng 29 và hoàn thiện 18 Tiêu chuẩn, Quy chuẩn chuyển Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường – Bộ KHCN thẩm định. Trong quý 1 năm 2015, tập trung hoàn thành 5 QCVN và 10 Tiêu chuẩn cấp bách như: Tiêu chuẩn về “Thiết kế phân kỳ đường ô tô cao tốc và tổ chức giao thông trong giai đoạn phân kỳ” phục vụ xây dựng đường cao tốc phân kỳ 2 làn xe; hoàn thiện Quy định kỹ thuật về thiết kế, thi công, nghiệm thu theo 3 công nghệ tái chế nguội phục vụ công tác sửa chữa, bảo trì, nâng cấp đường bộ. Quy định tạm thời về thiết kế, thi công, nghiệm thu, bảo dưỡng mặt đường bê tông nhựa theo công nghệ tái chế nóng; Tiêu chuẩn quốc gia về Cấu trúc hệ thống giao thông thông minh ITS…

Ứng dụng vật liệu mới, công nghệ mới trong GTVT

Về công nghệ mới, vật liệu mới, Vụ  KHCN đã tham mưu trình Bộ GTVT ký Quyết định ban hành 02 Quy định kỹ thuật về cào bóc tái chế nguội (bằng bitum bọt và xi măng, bằng nhũ tương nhựa đường cải tiến); đang phối hợp với Ban Quản lý Đầu tư các dự án đối tác công – tư tham mưu cho lãnh đạo Bộ cho phép ứng dụng diện rộng công nghệ cào bóc tái chế nguội bằng xi măng. Trên cơ sở kết quả đó sẽ tiến hành tổng kết đánh giá và hoàn thiện công nghệ.

Đối với các công nghệ mới, vật liệu mới đang triển khai thử nghiệm, tiến hành họp Hội đồng KHCN cấp Bộ để đánh giá hiệu quả của 3 công nghệ, vật liệu: Vật liệu mới Rekiphalt dùng cho hỗn hợp BTN làm lớp phủ mặt cầu BTXM, vật liệu Rhinophalt dùng trong công tác bảo dưỡng mặt đường bê tông nhựa và công nghệ tái chế nóng mặt đường bê tông tại trạm trộn. Hiện nay, Vụ KHCN đang yêu cầu Viện KHCN GTVT và các đơn vị đề xuất công nghệ, vật liệu bổ sung, hoàn thiện báo cáo, dự thảo định mức và thử nghiệm bổ sung để có đủ cơ sở đánh giá hiệu quả và báo cáo Bộ GTVT.

Bảo Anh