Phát triển nguồn nhân lực ngành GTVT trước cách mạng 4.0

Sinh viên Trường Đại học Hàng hải Việt Nam trong giờ thực hành

 Chất lượng chưa được quan tâm đúng mức

Thời gian qua, Bộ GTVT luôn nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò nguồn nhân lực trong CMCN 4.0. Từ đó, Bộ GTVT đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị liên quan tập trung nghiên cứu, phân tích làm rõ tình hình phát triển nhân lực của Ngành, trong đó đặc biệt quan tâm đến nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu thị trường lao động trong CMCN 4.0. Đồng thời, Bộ đã thành lập Ban Chỉ đạo về công tác đào tạo theo nhu cầu xã hội. Ban Cán sự đảng Bộ đã ban hành Chương trình hành động để thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Hội nghị lần Thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Cùng với sự góp sức của các cơ sở đào tạo thuộc các bộ, ngành, địa phương trong cả nước, các cơ sở đào tạo GTVT đã đào tạo được một lực lượng lớn nguồn nhân lực cho Ngành, cơ bản đáp ứng được nhu cầu về số lượng, chất lượng nhân lực, đóng góp không nhỏ trong việc hoàn thành nhiệm vụ chính trị của Ngành. Cơ cấu các ngành, nghề đào tạo đã từng bước được cải thiện, đáp ứng sự phát triển của Ngành. Các cơ sở đào tạo từ trình độ tiến sỹ, thạc sỹ, đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề, bồi dưỡng ngắn hạn đáp ứng được nhu cầu của người học nói chung và yêu cầu đặt ra về chất lượng nguồn nhân lực của Ngành nói riêng. Chỉ tính riêng giai đoạn 2011 - 2015, hệ thống các trường của ngành GTVT đã đào tạo trên đại học 2.902 người; đại học 43.593 người; cao đẳng 36.823 người; trung cấp 21.243 người; dạy nghề 209.706 người (nâng cấp, bổ sung kiến thức); bồi dưỡng, đào tạo lại hàng năm 1.468.000 lượt cán bộ, công chức, viên chức; đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành 1.450 người”. 

Bên cạnh những mặt đạt được thì chất lượng đào tạo nguồn nhân lực còn nhiều hạn chế như: Cơ chế quản lý, chỉ đạo điều hành chưa hiệu quả, một số văn bản hướng dẫn luật, đặc biệt là Luật Giáo dục nghề nghiệp chưa được ban hành kịp thời, nhiều quy định chậm được áp dụng trong thực tiễn. Việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với đào tạo cao đẳng, trung cấp thời gian qua chưa được quy định rõ, gây khó khăn cho công tác xây dựng chính sách, chỉ đạo điều hành, ảnh hưởng đến sự phát triển hệ thống các trường cao đẳng, trung cấp trên cả nước nói chung và của ngành GTVT nói riêng. Công tác tuyển sinh ở một số bậc đào tạo của một số trường vẫn gặp khó khăn, đặc biệt là đào tạo cao đẳng và trung cấp. Chất lượng đào tạo còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới và so với trình độ của các nước có nền giáo dục tiên tiến trong khu vực và trên thế giới; chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển số lượng với yêu cầu nâng cao chất lượng và yêu cầu về nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp. Việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức chưa được thực hiện đồng đều ở các nội dung, tập trung chủ yếu về đào tạo lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ. Các nội dung khác như bồi dưỡng kỹ năng quản lý điều hành, tổ chức thực hiện, nhất là xử lý tình huống trong thực tiễn, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng hội nhập quốc tế chưa được đầu tư thích đáng; việc xây dựng đội ngũ chuyên gia đầu ngành, đội ngũ cán bộ giỏi ở một số lĩnh vực quản lý nhà nước còn hạn chế.

 Nhiều giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực 4.0

Đứng trước thách thức của CMCN 4.0, hội nhập quốc tế, để nguồn nhân lực ngành GTVT có điều kiện được tiếp cận và làm chủ công nghệ tiên tiến của thế giới, Bộ GTVT đã đề ra và thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Thời gian qua, Bộ GTVT đã thực hiện rà soát quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và cơ sở giáo dục nghề nghiệp, thực hiện điều chỉnh để phù hợp với quy hoạch phát triển nhân lực quốc gia, đáp ứng nhu cầu nhân lực của thị trường lao động trong nước và tham gia thị trường lao động quốc tế. Bộ GTVT đã phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo trình và được Thủ tướng Chính phủ đồng ý bổ sung Trường Đại học Hàng hải Việt Nam vào danh sách các trường đại học trọng điểm. Bộ GTVT đã phối hợp với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội trình và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đưa ba trường nghề (Trường Cao đẳng nghề GTVT Trung ương I, Trường Cao đẳng nghề GTVT Trung ương II và Trường Cao đẳng nghề GTVT Trung ương III) vào danh sách phát triển các trường nghề chất lượng cao.

Bên cạnh đó, Bộ GTVT đã xây dựng, trình và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch mạng lưới các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Bộ GTVT đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Theo đó, giai đoạn đến năm 2020 thực hiện rà soát, sắp xếp, kiện toàn các đơn vị sự nghiệp phù hợp với danh mục dịch vụ sự nghiệp công ngành GTVT đảm bảo tinh gọn, đồng bộ, thống nhất; thực hiện tách bạch chức năng quản lý nhà nước và chức năng cung cấp dịch vụ công; thí điểm chuyển một số đơn vị sang mô hình doanh nghiệp hoặc thực hiện cổ phần hóa những đơn vị đủ điều kiện theo quy định; các đơn vị tăng dần mức độ tự chủ hàng năm phù hợp với lộ trình tính giá dịch vụ sự nghiệp công.

Bộ GTVT tiếp tục tăng cường đầu tư cho các trường đại học, cao đẳng và trường nghề, huy động mọi nguồn lực để tăng cường cơ sở vật chất cho các trường; tranh thủ tìm các nguồn vốn khác để đầu tư; chỉ đạo các trường dành phần lớn nguồn vốn tự có để đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất; thực hiện đào tạo theo nhu cầu của xã hội, từng bước đa dạng hóa các loại hình đào tạo, dần trở thành những cơ sở đào tạo đa ngành. Hiện nay, các trường thuộc Bộ GTVT đã mở và đào tạo trên 100 ngành nghề. Để nâng cao chất lượng đào tạo, các trường đã tổ chức xây dựng các chương trình đào tạo trên cơ sở đảm bảo những nội dung quy định.

Các trường cần đẩy mạnh phát triển chương trình đào tạo, chủ động lựa chọn giáo trình giảng dạy, tập trung xây dựng và công bố chuẩn đầu ra. Nhiều trường đã tiếp cận với chương trình đào tạo của các trường đại học tiên tiến trên thế giới và từng bước thực hiện công nhận tín chỉ, văn bằng, tạo điều kiện thuận lợi trong trao đổi sinh viên, hội nhập khu vực và quốc tế như: Trường Đại học Hàng hải Việt Nam xây dựng 02 chương trình đào tạo chuyên ngành đào tạo đại học chất lượng cao (Điện tự động công nghiệp, Công nghệ thông tin). Trường Đại học GTVT TP. Hồ Chí Minh xây dựng đề án đào tạo 3 ngành chất lượng cao như: Quản trị logistics và vận tải đa phương thức, Kỹ thuật điện tử truyền thông và Kinh tế xây dựng. Một số trường cao đẳng nghề đã bắt đầu nhận chuyển giao các chương trình đào tạo của nước ngoài từ Tổng cục Dạy nghề.

Nhằm mục đích nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực của các thành phần kinh tế khác nhau, các trường tiếp tục tổ chức đào tạo theo cách tiếp cận năng lực từ việc phát triển chương trình, tổ chức đào tạo, đánh giá kết quả người học theo chuẩn năng lực thực hiện. Song song với hệ đào tạo chính quy, các trường thực hiện đào tạo hệ mở rộng, liên kết đào tạo, đào tạo theo nhu cầu xã hội. Các loại hình đào tạo ngoài ngân sách, đặc biệt là các chương trình đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn đã được các trường quan tâm phát triển; định kỳ tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ sư phạm cho các giảng viên, giáo viên các trường thuộc Bộ GTVT. Đến cuối năm 2015, phần lớn giáo viên các trường trong Ngành đều đạt trình độ chuẩn theo quy định; tham gia đều đặn các cuộc thi tay nghề ASEAN cấp quốc gia và quốc tế; tổ chức thường xuyên hội thi tay nghề giỏi trong Ngành.

Thời gian qua, Bộ GTVT khuyến khích cán bộ trong và ngoài Ngành có năng lực chuyên môn, nguyện vọng cống hiến tài năng góp phần xây dựng và phát triển ngành GTVT về làm việc trong các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ, trong đó có chính sách ưu đãi về tiền lương, tiền thưởng và các chế độ khác trong quá trình đi học. Trong giai đoạn 2011 - 2015, Bộ GTVT đã thu hút được nhiều nhà khoa học, chuyên gia ngoài Ngành vào công tác trong Ngành, các cơ quan, đơn vị cũng đã cố gắng tạo điều kiện làm việc tốt, bao gồm cơ sở hạ tầng như phòng thí nghiệm, xưởng thực nghiệm…

Hằng năm, Bộ GTVT bố trí kinh phí phục vụ cho đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ công chức. Hoạt động đào tạo phát triển đã có những tiến bộ, đa dạng hóa các loại hình và nội dung đào tạo cho các đối tượng khác nhau; mở rộng quan hệ hợp tác, tranh thủ sự hỗ trợ đào tạo từ bên ngoài thông qua các dự án đào tạo, đặc biệt là của các nước phát triển. Bộ GTVT đã cử cán bộ công chức đi đào tạo trình độ sau đại học theo chỉ tiêu thông báo đào tạo bồi dưỡng cán bộ công chức của các bộ, ngành, đề án đào tạo đội ngũ công chức, cấp học bổng của các đối tác nước ngoài...

Hợp tác quốc tế về đào tạo nhân lực được các trường chú trọng, đặc biệt là các trường đại học đã chủ động triển khai các hoạt động hợp tác quốc tế nhằm thu hút các dự án đầu tư, nguồn tài trợ từ chính phủ và các tổ chức phi chính phủ, góp phần nâng cao rõ rệt cả về số lượng và chất lượng các trang thiết bị thí nghiệm, giảng dạy, huấn luyện, đồng thời nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ giảng dạy và nghiên cứu khoa học, tăng số lượng học bổng dành cho sinh viên như: Trường Đại học Hàng hải Việt Nam tăng cường hợp tác trong liên kết đào tạo, trao đổi giảng viên, sinh viên với các trường: Học viện Hàng hải California (Hoa Kỳ); Đại học Khoa học và Ứng dụng Krems - IMC Krems (Áo); Trường Đại học Hull, Vương quốc Anh; Trường Silkeborg Business College (Đan Mạch); Trường Đại học Hàng hải Quốc gia Mokpo (Hàn Quốc)... Trường Đại học GTVT TP. Hồ Chí Minh triển khai Dự án Hợp tác Giáo dục đại học (Higher Education Partnership - HEP) do Hội đồng Anh tài trợ, Dự án MLIT do Nhật Bản tài trợ, Dự án KIMFT do Viện Công nghệ Hàng hải và Ngư nghiệp Hàn Quốc (KIMFT) hỗ trợ... Trường Đại học Công nghệ GTVT hợp tác với các trường đại học Pháp, tổ chức đưa sinh viên sang học đại học, thạc sỹ tại Pháp; tổ chức đào tạo sinh viên Pháp tại Trường theo chương trình trao đổi sinh viên, ký hợp tác với Hiệp hội 112 Viện Đại học công nghệ của Pháp để tiến tới thành lập Viện Đào tạo Công nghệ Việt - Pháp theo mô hình của Pháp tại Trường; hợp tác với các trường đại học Kyoto, Gumma, Nihon (Nhật Bản); ký thỏa thuận hợp tác với 02 doanh nghiệp Nhật Bản, 5 tổng công ty trong Ngành về hợp tác đào tạo theo nhu cầu xã hội...