Từng bước tháo gỡ nút thắt cho ĐSVN

Thị sát các công trình cải tạo ga Hà Nội để nâng cao chất lượng phục vụ hành khách, Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng yêu cầu ngành Đường sắt tiếp tục đổi mới hơn nữa để thu hút khách hàng, nâng cao sản lượng

Vốn đầu tư thấp là nguyên nhân chính khiến đường sắt chậm phát triển

Thứ trưởng Bộ GTVT phụ trách HĐTV Tổng công ty ĐSVN Nguyễn Ngọc Đông cho biết, mạng đường sắt quốc gia Việt Nam có tổng chiều dài 3.143km với 2.531km đường chính tuyến, 612km đường ga và đường nhánh nhưng đã được xây dựng từ lâu, lạc hậu. Từ năm 1975 đến nay có xây dựng mới tuyến đường sắt xuống cảng Cửa Lò nhưng đã dừng hoạt động. Tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân thì đang bị đình hoãn, còn lại không có tuyến đường sắt mới nào được đầu tư trọn vẹn. Trong khi đó, đường nhánh kết nối với cảng biển nhiều nơi bị dỡ bỏ, kết nối kém. Giao cắt đường sắt và đường bộ trên các tuyến dày đặc, trung bình cứ 0,5km có một giao cắt với đường bộ. Tuyến đường sắt Bắc - Nam còn những nút thắt ảnh hưởng đến năng lực thông qua như cầu yếu, hầm Hải Vân, hầm Khe Nét… Hành lang an toàn đường sắt nhiều đoạn bị xâm phạm nghiêm trọng, toàn mạng lưới có khoảng hơn 6.000 đường ngang, lối đi dân sinh qua đường sắt.

Vốn cho duy tu đường sắt hàng năm dao động khoảng từ 1.700 - 2.000 tỷ đồng từ nguồn sự nghiệp kinh tế nhưng cũng chỉ đáp ứng được khoảng 40% so với nhu cầu. Mức đầu tư như vậy chỉ chiếm khoảng 02 - 3% tổng vốn đầu tư cho GTVT. Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông kiến nghị Chính phủ ưu tiên vốn trung hạn cho các dự án để tháo nút thắt về hạ tầng đường sắt, dự án về hành lang, đường gom an toàn đường sắt, ưu đãi cho đầu tư phát triển công nghiệp đường sắt...

Ông Vũ Tá Tùng - Tổng giám đốc Tổng công ty ĐSVN cho biết thêm, các vấn đề về kết cấu hạ tầng đường sắt như: Bình diện hạn chế, độ dốc dọc lớn, cầu yếu, hầm yếu... là nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp đến việc nâng cao tải trọng, tốc độ chạy tàu, năng lực thông qua và năng lực chuyên chở trên các tuyến.

Thị phần vận tải đường sắt thấp và ngày càng có dấu hiệu suy giảm. Vận tải hành khách với các tuyến ngắn thì không cạnh tranh được với đường bộ, các tuyến đường dài thì khó cạnh tranh với hàng không giá rẻ. Nếu khối lượng vận chuyển của đường sắt năm 1995 chiếm 11,7% tổng lượng luân chuyển hành khách và chiếm 7,9% tổng lượng luân chuyển hàng hóa toàn ngành GTVT thì những năm gần đây, thị phần vận tải đường sắt sụt giảm lớn. Lượng luân chuyển hành khách chỉ đạt 3,2% tổng lượng luân chuyển hành khách và lượng luân chuyển hàng hóa chỉ đạt 1,9% tổng lượng luân chuyển hàng hóa toàn ngành GTVT vào năm 2014.

Tỷ trọng vốn đầu tư cho đường sắt rất thấp so với toàn ngành GTVT, giai đoạn 2011 - 2015 chỉ chiếm 2,3%. Các nguồn vốn đầu tư chỉ tập trung cải tạo, nâng cấp mạng đường sắt hiện có, vốn đầu tư phát triển các tuyến mới rất ít. Quy mô đầu tư nhỏ, đan xen, không có tác dụng làm thay đổi đồng bộ kết cấu hạ tầng của ĐSVN.

“Năng lực hạ tầng được nâng cao sẽ nâng được số đôi tàu trên tuyến, góp phần giảm chi phí điều hành, giảm giá thành vận tải để tăng cạnh tranh. Vấn đề mấu chốt để tăng tốc độ tàu tuyến đường sắt Bắc - Nam là phải giải quyết được vấn đề nâng cấp hạ tầng đường sắt với tổng chi phí khoảng 1,8 tỷ USD”, ông Tùng nhấn mạnh. Tổng giám đốc Tổng công ty ĐSVN cũng khẳng định quyết tâm: “CB, CNV ngành Đường sắt nhất định không cam chịu chậm phát triển”.

Chia sẻ với những khó khăn, thách thức mà ngành Đường sắt đang phải đối mặt, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng khẳng định: “Vấn đề rất quan trọng là vốn đầu tư cho hạ tầng đường sắt. Tuy nhiên, nguồn lực đầu tư cho phát triển đường sắt hạn chế trong khi xã hội hóa đường sắt rất khó khăn, rất khó thu hút vốn đầu tư ngoài nhà nước. Đây là nguyên nhân chính cản trở phát triển và hiện đại hóa đường sắt.”

Xác định rõ vai trò của đường sắt trong GTVT để có cơ cấu đầu tư phù hợp

Làm việc với Tổng công ty ĐSVN, Phó Thủ tướng đánh giá cao Tổng công ty đã xác định rõ mục tiêu, từ đó tập trung tái cơ cấu trong quản trị doanh nghiệp, quản lý đầu tư xây dựng để tập trung tái cấu trúc, nâng cao hiệu quả đầu tư, hạn chế thất thoát, lãng phí. Vì vậy, dù được đầu tư rất ít nhưng đường sắt đã có những thay đổi tích cực.

Phó Thủ tướng cũng nhận định, ĐSVN đang đứng trước thách thức rất lớn, đó là hạ tầng lạc hậu, thị phần thấp; mạng lưới đường sắt chưa kết nối được với các khu kinh tế mới, khu công nghiệp, nhất là các cảng biển nên chưa tăng được sản lượng… Nguyên nhân của thực trạng này là nhận thức về vai trò của đường sắt trong tổng thể kết cấu hạ tầng GTVT nói chung chưa nhất quán và chưa rõ, chưa đầy đủ, chưa có một bài toán để khẳng định đường sắt phải chiếm bao nhiêu phần trăm thị phần vận tải, từ đó có cơ cấu đầu tư phù hợp.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh, đường sắt có vai trò rất quan trọng, không chỉ làm nhiệm vụ vận tải, tham gia vào quá trình sản xuất, lưu thông hàng hóa mà còn có vai trò trong cơ cấu lại các phương thức vận tải để phát triển GTVT bền vững. Nếu đường sắt phát triển tốt sẽ giảm tải cho đường bộ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, tạo sự thuận tiện, an toàn khi lưu thông.

Để thực hiện yêu cầu phát triển đường sắt, Phó Thủ tướng yêu cầu ngành Đường sắt có thứ tự ưu tiên các dự án nâng cấp tuyến đường sắt Bắc - Nam để từng bước đạt mục tiêu tốc độ tàu hành khách đạt 90km/h, trong đó từng bước đầu tư khắc phục nút thắt về hạ tầng; đầu tư, cải tạo, nâng cấp các nhà ga; từng bước xóa bỏ các điểm giao cắt đồng mức đường sắt - đường bộ; đầu tư nâng cấp trang, thiết bị ngành Đường sắt; tăng cường bước đầu tư kết nối đường sắt quốc gia với các cơ sở sản xuất, dịch vụ lớn, đặc biệt là cảng biển.

Về dự án tuyến đường sắt Bắc - Nam tốc độ cao, Phó Thủ tướng yêu cầu tập trung hoàn thành báo cáo để trình Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư, từ đó tìm kiếm các nhà đầu tư…

Về nguồn vốn đầu tư cho phát triển đường sắt, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính cùng Bộ GTVT tìm nguồn vốn để từng bước thực hiện các dự án nâng cấp hạ tầng đường sắt hiện có. “Chắc chắn phải bổ sung thêm vốn cho đầu tư hạ tầng đường sắt hiện có nhưng phải hiệu quả”, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh.