Bộ trưởng Bộ GTVT: Đường sắt Việt Nam đi từ hiện đại đến lạc hậu

Bộ trưởng Bộ giao thông vận tải Trương Quang Nghĩa. Ảnh: Quochoi.vn

Sáng 30/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật đường sắt (sửa đổi)

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Trương Quang Nghĩa cho biết, thời gian qua, lĩnh vực vận tải đường sắt không được quan tâm nhiều. "Việt Nam là một trong không nhiều nước sớm có hệ thống đường sắt hiện đại. Nhưng sau 100 năm thì đường sắt của chúng ta cứ kém dần đi và đến nay thì thực sự rất lạc hậu", ông Nghĩa nói và thông tin thêm, giai đoạn 2011-2015, đầu tư cho ngành đường sắt chỉ chiếm khoảng 3,18% trong tổng cơ cấu đầu tư của ngành giao thông, đường bộ là 88,89%. 

"Năm 2016, chúng tôi báo cáo trong Hội nghị doanh nghiệp với Thủ tướng, vận tải đường sắt đối với hàng hoá chỉ còn 0,4%, đó là một trong những lý do dẫn đến chi phí vận tải của chúng ta rất cao so với thế giới", ông Nghĩa nói và cho rằng, thời gian tới cần phải phát huy được các phương thức vận tải lớn, chi phí thấp và đặc biệt là an toàn như đường sắt.

Đại biểu Đặng Hoàng Tuấn cho rằng nội dung chính sách phát triển đường sắt trong dự thảo Luật trình Quốc hội lần này cơ bản giống Luật Đường sắt 2005, trong khi các chính sách đó lâu nay chưa đi vào cuộc sống. Đơn cử, Luật 2005 quy định Nhà nước khuyến khích tổ chức cá nhân trong và ngoài nước đầu tư kết cấu hạ tầng và vận tải đường sắt, nhưng đến nay, kết quả huy động xã hội hoá chưa đáng kể ngoại trừ một số toa xe, bãi hàng quy mô nhỏ. 

"Tôi cho rằng chính sách đầu tư cần cụ thể hơn, phải quy định mức tối thiểu đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt và giao Chính phủ căn cứ tình hình thực tế, quyết định tỷ trọng đầu tư xây dựng đường sắt trong tổng mức đầu tư công cho ngành giao thông vận tải", ông Tuấn kiến nghị.

Đại biểu Võ Đình Tín cũng cho rằng Luật đường sắt sau khi ban hành phải tạo động lực phát triển ngành một cách toàn diện. Do đó, phải có chính sách xã hội hoá mạnh mẽ, tạo cơ chế để Nhà nước hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư xây dựng mới và nâng cấp đường sắt.

"Bên cạnh các đóng góp kinh tế - xã hội thông thường, một hệ thống đường sắt hiện đại sẽ góp phần xây dựng kinh tế quốc phòng và khu vực phòng thủ trên biển đảo", đại biểu Nguyễn Văn Chương nói và kiến nghị, Quốc hội, Chính phủ cần có quyết tâm chiến lược để đặt nền móng vững vàng cho đường sắt phát triển. 

ĐB Trương Minh Hoàng (Phó Chủ nhiệm Uỷ ban KH-CN&MT):

Kêu gọi xã hội hóa đầu tư vào đường sắt

Tôi thấy tiếc khi trong thời gian rất dài, đầu tư cho giao thông đường sắt vẫn chưa được nhìn nhận, đánh giá một cách công bằng. Việt Nam là một trong những nước có đường sắt vừa lỗi thời, vừa không bảo đảm an toàn.

Việc xã hội hóa để kêu gọi đầu tư vào đường sắt là rất cần, nhưng cách thức tính toán không khéo, mời gọi đầu tư rất khó khăn. Với nhà đầu tư, nếu không có lãi, họ sẽ không tham gia. Có thể chỉ khuyến khích xã hội hóa được với những trục lộ có thể giúp nhà đầu tư thu hồi vốn và có lợi nhuận hợp lý. Bên cạnh đó, phải tổ chức những con đường đấu nối do Nhà nước bỏ vốn đầu tư, nhất là những đoạn đường sắt đấu nối ở những trục vùng cao, vùng còn khó khăn. Ngoài ra, cần tạo ra mặt bằng sạch để nhà đầu tư dễ dàng triển khai dự án đường sắt tốc độ cao.

Thời điểm này rất cần đầu tư đường sắt tốc độ cao, nếu không có khả năng đầu tư toàn tuyến, có thể đầu tư từng đoạn. Bên cạnh đó, có một thực tế là thời gian qua xảy ra nhiều vụ tai nạn đường sắt do những đường ngang dân sinh tự ý mở trái phép qua đường sắt. Vì vậy, trong luật tới đây cần quy định rõ trách nhiệm, nhất là của các địa phương nơi có đường sắt đi qua. Nơi nào tự ý mở đường ngang trái phép dẫn đến tai nạn đường sắt, người đứng đầu phải chịu trách nhiệm.

ĐB Nguyễn Văn Cảnh (Bình Định):

Người dân sẽ được sử dụng đường sắt tốc độ cao với chi phí thấp

Tôi ủng hộ việc bổ sung một số quy định cơ bản về đường sắt tốc độ cao trong luật để làm cơ sở pháp lý cho việc chuẩn bị và đầu tư xây dựng đường sắt tốc độ cao sau này, bởi việc này sẽ tận dụng được lợi thế của giao thông đường sắt trong phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập các nước.

Chúng ta không thiếu tiền để xây dựng dự án đường sắt tốc độ cao. Dự án đường sắt tốc độ cao sẽ tự sinh ra tiền. Dự án không chỉ giúp phát triển ngành GTVT mà còn tạo ra diện mạo mới cho 21 địa phương nơi dự án đó đi qua. Nếu Chính phủ tận dụng hết tiềm năng dự án này mang lại, chúng ta sẽ không phải vay vốn. Nếu không phải vay vốn, chúng ta sẽ chủ động trong việc chọn công nghệ phù hợp mà không phải phụ thuộc vào bất cứ nước nào. Sau này người dân, doanh nghiệp sẽ được sử dụng tuyến đường sắt tốc độ cao với chi phí thấp do nhà nước đầu tư.

Bên cạnh đó, Chính phủ nên quan tâm cải tạo, nâng cấp tuyến đường sắt Bắc - Nam hiện có, việc này không chỉ giúp giảm chi phí vận tải, nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn giúp ngành công nghiệp đường sắt phát triển, giúp nội địa hóa tối đa dự án đường sắt tốc độ cao và là tiền đề để chúng ta tiến tới làm chủ công nghệ các công trình giao thông đường sắt.

Ủy viên thường trực ủy ban các vấn đề xã hội Lưu Bình Nhưỡng:

Thực hiện BOT đường sắt

 Phát triển đường sắt là vấn đề tất yếu. Một quốc gia như Việt Nam mà chỉ dựa vào đường bộ và hàng không là chủ yếu sẽ rất khó khăn, bởi các loại hình này chủ yếu vận chuyển hành khách và hàng hóa ít cồng kềnh. Còn những loại hàng hóa siêu trường, siêu trọng phải biết dựa vào đường sắt, đường thuỷ. Tôi hy vọng Luật Sửa đổi lần này sẽ tạo ra chính sách đột phá cho loại hình vận tải này phát triển.

Hiện, đường sắt của chúng ta đang thuộc loại lạc hậu nhất thế giới, lạc hậu cả về hạ tầng, công nghệ và quản lý. Với đà phát triển kinh tế của mình, giao thông phải đi trước, trở thành huyết mạch, trong đó, đường sắt là con đường tất yếu. Tuy nhiên, việc đi tìm con đường đột phá cho đường sắt không dễ dàng trong bối cảnh khó khăn, ngân sách không đủ chi cho vấn đề này. Nếu vay nhiều thì thành nợ công, không trả được nên vay phát triển đường sắt chỉ nên áp dụng đối với những hạng mục nhất định có thể thu ngay về cho ngân sách để trả nợ.

Đầu tư cho đường sắt phải có trọng lực, cũng cần phải thực hiện chính sách BOT trong đường sắt, học tập mô hình của Nhật Bản - đất nước có hệ thống đường sắt tiên tiến, hiệu quả nhất trên thế giới. Luật Đường sắt phải làm thế nào để định hướng lâu dài và khuyến khích tư nhân đầu tư. Cùng với đó, nghiên cứu bộ máy quản lý, cổ phần hóa ngay lĩnh vực đường sắt để lấy tiền đó đầu tư vào các hạng mục chính như đầu tư vào đường sắt nội đô. Trong quản lý và giải phóng đất đai cho đường sắt phải có cơ chế rõ ràng, xác định trách nhiệm của các địa phương có đường sắt đi qua, đi kèm với trách nhiệm ấy phải tạo điều kiện cho địa phương hưởng lợi từ đường sắt. Ngoài ra, vì đây là lĩnh vực đặc thù nên Nhà nước cần có chính sách đào tạo nhân lực cho đường sắt, đây cũng là yếu tố rất quan trọng.