Các nước xác định đơn giá, định mức kinh tế xây dựng thế nào?

 Định mức, đơn giá áp cho các dự án, công trình giao thông đang bộc lộ quá nhiều bất cập khiến các doanh nghiệp giao thông từ tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát đến nhà thầu xây lắp khó đủ đường, càng làm càng lỗ.

Hàng loạt nhà thầu danh tiếng còn đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt nguồn nhân lực, không tuyển được lao động do nghề giao thông quá vất vả, thu nhập lại không bằng đi làm… xe ôm. Tạp chí Giao thông vận tải khởi đăng loạt bài: “Bất cập đơn giá, định mức công trình giao thông”.

Kỳ 4: Các nước xác định đơn giá, định mức kinh tế xây dựng thế nào?

Trung Quốc thay đổi đơn giá, định mức theo cơ chế thị trường
Trung Quốc là nước có quá trình chuyển đổi từ kinh tế kế hoạch sang kinh tế thị trường có nhiều điểm tương đồng với Việt Nam. Ở nước này cũng như ở Việt Nam, có một giai đoạn dài khoảng 50 năm tồn tại hệ thống cơ chế, chính sách của Nhà nước quản lý lĩnh vực kinh tế xây dựng theo phương thức kế hoạch hóa tập trung.

Khi chuyển đổi sang cơ chế thị trường, Trung Quốc có sự thay đổi lớn về cơ chế, chính sách quản lý để phù hợp với các thay đổi và đặc điểm của nước này. Hệ thống chi phí xây dựng được tham khảo từ luật và các quy định, tiêu chuẩn, báo giá và các dữ liệu liên quan đến nhau. Hệ thống quản lý chi phí xây dựng hiện tại của Trung Quốc tại mức kỹ thuật bao gồm các luật liên quan và quy định quản lý chi phí xây dựng, tiêu chuẩn, đánh giá dự án và thông tin về giá cả. 
Về phương pháp đo bóc khối lượng của Trung Quốc được quy định trong “Quy phạm đo bóc khối lượng công trình xây dựng - GB50500” do Bộ Xây dựng Trung Quốc ban hành làm căn cứ xác định chi phí xây dựng công trình, lập kế hoạch thi công, tiến độ thi công, lập kế hoạch cung ứng vật liệu, làm căn cứ trọng yếu để tiến hành thống kê công trình và hạch toán kinh tế.

Quy phạm này cũng nêu ra các phương pháp đo bóc khối lượng, trình tự đo bóc khối lượng xây dựng công trình, để tránh sót hoặc tính trùng lắp, nâng cao mức độ chính xác của đo bóc khối lượng công trình.
Về xác định đơn giá xây dựng, đối với công trình giao thông, Nhà nước ban hành cơ chế chính sách liên quan đến quản lý định mức xây dựng, phương pháp xây dựng và ban hành định mức áp dụng cho các dự án trên cả nước.

Trường hợp định mức không có trong tập định mức đã ban hành chung thì các sở GTVT có thẩm quyền của các tỉnh, khu tự trị, thành phố trực thuộc Trung ương phê duyệt và thực hiện, báo cáo Bộ GTVT bổ sung. “Các chỉ số ước tính về kỹ thuật đường cao tốc JTG/T3821 - 2018” (định mức) được coi như công cụ lập và quản lý chi phí đối với các dự án xây dựng kết cấu hạ tầng đường cao tốc, các dự án xây dựng mới, tái thiết và mở rộng.

Các chỉ tiêu đánh giá mức tiêu hao sức lao động, nguyên liệu và máy móc thiết bị. Khi lập dự toán, chi phí nhân công, vật liệu và sử dụng cơ giới được tính theo quy định tại “Biện pháp lập dự toán đầu tư các dự án xây dựng công trình đường cao tốc - JTG 38020 -2018”.

Nhật Bản: Giá công trình được lập theo gói thầu
Tại Nhật Bản, Bộ Đất đai, Hạ tầng, Giao thông và Du lịch (MLIT) thống nhất quản lý định mức và giá xây dựng trên toàn quốc trong phạm vi quản lý nhà nước của Bộ này. Định mức xây dựng được công bố hằng năm và bổ sung thường xuyên, còn giá xây dựng được công bố hằng tháng hoặc hằng năm trên phạm vi cả nước.

Để đảm bảo Nhà nước kiểm soát giá thị trường xây dựng vận hành thông suốt, công khai và công bằng, MLIT đã thành lập Cục Quản lý giá xây dựng. Cục này có bộ máy nhân sự hơn 300 người, làm việc trực tiếp tại các ban QLDA khu vực và các địa phương để đảm bảo hai nhiệm vụ cốt lõi là: truyền tải các quy định của Nhà nước và thu thập thông tin thị trường, giúp MLIT công bố giá xây dựng, chỉ số giá xây dựng trên khắp lãnh thổ đối với các dự án, công trình thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ.

Bộ này cũng ban hành định mức dự toán cho các loại công trình thuộc phạm vi quản lý của Bộ. Phương pháp lập định mức và giá xây dựng tại Nhật Bản theo cơ chế thị trường, phù hợp với đặc điểm của công trình xây dựng và quá trình hình thành sản phẩm xây dựng. Tại Nhật Bản, giá công trình được lập theo gói thầu, trên cơ sở hồ sơ thiết kế, tiến độ thi công, điều kiện thi công, biện pháp thi công, định mức năng suất và đơn giá xây dựng thị trường.

Chính phủ Anh: Không ban hành định mức thống nhất
Tại Anh, Chính phủ không ban hành định mức thống nhất nhưng “Quy tắc đo bóc khối lượng mới NRM (New rule of measurement)” được sử dụng rộng rãi ở Vương Quốc Anh, tài liệu này được coi là chuẩn mực trong việc xác định khối lượng công trình khi tính toán giá cả và chi phí mà các bên tham gia xây dựng công trình phải tuân theo NRM, phản ánh toàn diện phương pháp đo bóc khối lượng theo định hướng quản lý chi phí, hỗ trợ các chuyên gia ngành Xây dựng, đặc biệt là các kỹ sư định giá thực hiện các chức năng quản lý chi phí trong suốt vòng đời của dự án một cách thống nhất và có hệ thống.
Đối với công trình do Chính phủ Hoàng gia đầu tư, hầu hết các cơ quan liên quan tiến hành lập các tiêu chuẩn xây dựng và chỉ tiêu tính giá (ví dụ như: tiêu chuẩn diện tích bình quân đầu người, giá xây dựng tính trên m2... xác định cho các dự án xây dựng công trình văn phòng cơ quan Chính phủ), thông qua Bộ Tài chính chấp thuận để áp dụng thống nhất.

Hệ thống tiêu chuẩn và chỉ tiêu này được coi là cơ sở ban đầu để cơ quan nhà nước hình thành và trình duyệt chủ trương đầu tư, khống chế thiết kế quy hoạch, xác định quy mô và tổng mức đầu tư trong dự án xây dựng, đồng thời cũng là căn cứ để thẩm tra phê duyệt dự án, quyết định quy mô và mức giá công trình.

Việc điều tra, xác định, công bố chỉ số dự báo và chỉ số điều chỉnh giá xây dựng công trình ở nước Anh được thực hiện theo một bộ luật tương đối khoa học và nghiêm ngặt. Các văn bản có tính luật lệ như: “Quy định điều chỉnh công trình” và “Thuyết minh chỉ số giá cả”... đều do cơ quan chính quyền nhà nước ban hành.