Cần tạo động lực cho các nhà khoa học trẻ sáng tạo

Đội ngũ các nhà khoa học trong giới trẻ còn mỏng

Tại Hội nghị các nhà khoa học trẻ 2022 (Young Scientist Summit) và trao giải cuộc thi Sáng kiến khoa học vừa qua, nhiều ý kiến cho rằng để thúc đẩy sáng kiến ứng dụng vào cuộc sống trong bối cảnh cạnh tranh về khoa học công nghệ (KHCN) trên toàn thế giới, người trẻ có động lực quan tâm đến KHCN hơn thay vì chỉ quan tâm đến kinh tế, thương mại như trước đây. Việc thúc đẩy sáng kiến khoa học trong giới trẻ là hết sức cần thiết.

Trao đổi tại hội thảo, TS Nguyễn Phi Lê - Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu quốc tế về trí tuệ nhân tạo (Đại học Bách khoa Hà Nội) nhận định, hiện nay đội ngũ trẻ có khá nhiều thuận lợi khi sự quan tâm tới nghiên cứu khoa học đã cụ thể hơn.

Cụ thể, so với 10-20 năm trước đây, các sinh viên gần như không có khái niệm về phòng nghiên cứu. Nhưng hiện nay, sinh viên năm thứ nhất, thứ hai đã xin gia nhập. Đây là tín hiệu rất đáng mừng. Một thuận lợi khác dễ thấy là môi trường nghiên cứu ngày càng tốt hơn với sự phát triển của công nghệ, các nhà khoa học kết nối với nhau trên thế giới và bản thân các nhà khoa học trẻ được đào tạo bài bản và có năng lực. Tuy nhiên, số lượng nhà nghiên cứu trẻ vẫn rất mỏng và ít. "Khi đội ngũ quá mỏng, chúng ta sẽ thấy đơn độc" - TS Nguyễn Phi Lê chia sẻ.

Thực tế cho thấy, ở Việt Nam đang thiếu những bạn trẻ say mê nghiên cứu khoa học sau đại học. Ở nước ngoài, có nhiều quỹ học bổng trao cho sinh viên sau đại học, giúp các bạn trẻ yên tâm để nghiên cứu. Do đó, Việt Nam cũng cần có nhiều quỹ để hỗ trợ các nhà khoa học trẻ.

Cũng tại hội thảo, ông Nguyễn Minh Quân - Giám đốc chiến lược sản phẩm, ngành hàng trải nghiệm di động của Samsung Vina đánh giá, những kỹ sư Việt Nam rất giỏi.

"Với Samsung, yếu tố con người luôn là trọng tâm, là trụ cột. Về phương diện toàn cầu, Tập đoàn đã có các các chương trình tiếp cận với các bạn trẻ trên 30 quốc gia. Vào năm 2021, Samsung đã triển khai nhiều chương trình, mang tới những kiến thức về khoa học cho các bạn trẻ về công nghệ 4.0. Điều này giúp các bạn có thể sẵn sàng cho kỷ nguyên số trong tương lai mới, sẽ diễn ra nhanh chóng tại Việt Nam", ông Nguyễn Minh Quân chia sẻ.

Đồng quan điểm với nhiều chuyên gia, Giám đốc Đối ngoại Huawei Việt Nam - ông Đặng Kim Long cũng cho rằng, trong quá trình phát triển, Huawei nhất quán không tạo áp lực cho nhà khoa học mà tạo ra sân chơi cho các nhà nghiên cứu phát triển.

Để thu hút, nuôi dưỡng, phát triển nhân tài, Huawei Việt Nam mở cuộc thi "Sáng tạo ứng dụng di động", tổ chức trong 2 năm 2013-2015, tổng giá trị giải thưởng 100.000 USD. Qua cuộc thi này, Công ty nhận thấy tiềm năng của các bạn sinh viên Việt Nam. Đại diện Huawei Việt Nam cũng đặt vấn đề tại sao các trường đại học không tìm đến các doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp lớn để đặt hàng nghiên cứu.

"Doanh nghiệp không thể nắm được rõ hết mỗi trường đại học cần gì cho nên các trường cần chủ động đặt hàng doanh nghiệp. Doanh nghiệp sẵn sàng hỗ trợ tích cực cho sinh viên cũng như các viện, trường nếu như có đề xuất cụ thể" ông Đặng Kim Long bày tỏ.

Cần tạo động lực cho nghiên cứu khoa học trong giới trẻ

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy cho rằng, Việt Nam đã trải qua các giai đoạn phát triển mạnh mẽ, hiện nay cần phải bứt phá hơn, đó là phát triển từ KHCN. Để làm được điều đó, cần chuẩn bị nguồn lực từ sớm, đào tạo từ các trường trung học phổ thông.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy chia sẻ, khoảng 20 năm trước, học sinh tham gia các cuộc thi khoa học chủ yếu đến từ các thành phố lớn, học sinh tỉnh lẻ tiếp xúc với khoa học hết sức khó khăn. Tuy nhiên, trong khoảng 10 năm trở lại đây đã có những sự thay đổi lớn, khi học sinh giỏi đến từ mọi miền của Tổ quốc, từ các huyện nghèo, được cạnh tranh sòng phẳng với các bạn đến từ thành phố lớn.

Đặc biệt, trong bối cảnh cuộc CMCN 4.0 với sự cạnh tranh KHCN trên toàn thế giới, người trẻ có động lực quan tâm đến KHCN hơn thay vì chỉ quan tâm đến kinh tế, thương mại như trước đây. Hiện Bộ KH&CN cũng phát triển mô hình Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VKITS), với đội ngũ những nhà nghiên cứu trẻ. Bộ KH&CN kỳ vọng đây sẽ là mô hình điểm để phát triển các viện nghiên cứu trên toàn quốc.

"Nếu như trước đây, chủ nhiệm các đề tài nghiên cứu của Quỹ Phát triển khoa học công nghệ Quốc gia (NAFOSTED) là các nhà khoa học lớn tuổi, có nhiều kinh nghiệm. Tuy nhiên, hiện nay, NAFOSTED đã thay đổi tiêu chí, các hội đồng là các tiến sĩ trẻ để giúp nhà khoa học trẻ tự tin, mạnh dạn trải nghiệm nghiệm khi nghiên cứu các đề tài", Thứ trưởng Bùi Thế Duy chia sẻ.

Liên quan đến cơ chế, chính sách nhằm tạo động lực cho các nhà khoa học trẻ phát huy, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn ThaiBinh Seed Trần Mạnh Báo nêu quan điểm: Xác định rằng ứng dụng KHCN là điều tất yếu của nền nông nghiệp Việt Nam. Qua nhiều năm phát triển, ThaiBinh Seed có nhiều thành tựu nổi bật, trở thành doanh nghiệp hoạt động trên toàn quốc. Hiện doanh nghiệp ứng dụng nhiều công nghệ mới, trong đó có công nghệ phân tử tạo ra nhiều giống cây trồng chủ lực trong cơ cấu sản xuất của các địa phương cả nước".

Theo ông Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn ThaiBinh Seed, người thành công luôn có lối đi riêng, các bạn trẻ cần luôn sẵn sàng đón nhận cái mới và sự cải tiến. Để hỗ trợ các nhà khoa học trẻ, Nhà nước thống nhất xây dựng chính sách, cơ chế hợp tác giữa cơ sở khoa học của nhà nước với doanh nghiệp để làm căn cứ cho sự kết nối, chuyển giao KHCN có hiệu quả hơn. Đồng thời, cần có thêm những cơ chế, chính sách khuyến khích các nhà khoa học trẻ hoạt động, nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp; ưu tiên đầu tư đào tạo nguồn nhân lực khoa học kỹ thuật cho nông nghiệp; đầu tư nhiều hơn nữa cho các doanh nghiệp khoa học công nghệ